Bezpieczeństwo i higiena pracy jako podstawowy obowiązek pracodawcy

Dodatkowo prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy gwarantowane jest także przez samą Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej. O tym jakie konkretnie obowiązki spoczywają na pracodawcy w zakresie BHP, przeczytasz w niniejszym artykule.

Podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie BHP

Zgodnie z przepisem art. 15 Kodeksu pracy Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Z kolei w przepisie art. 207 § 2 pkt 2 Kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

Tym samym na podstawie powyższych regulacji pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy oraz obowiązany jest chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:

• organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
• zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
• reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
• zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
• uwzględniać ochronę zdrowia młodocianych, pracownic w ciąży lub karmiących dziecko piersią oraz pracowników niepełnosprawnych w ramach podejmowanych działań profilaktycznych;
• zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
• zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.

Tym samym na stan bezpieczeństwa i higieny pracy składają się czynniki o charakterze:

• materialnym;
• technologicznym;
• osobowym.

W orzecznictwie wskazuje się, że:

• Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a w szczególności organizować pracę w sposób zapewniający takie warunki (art. 207 § 2 pkt 1 k.p.);
• Pracodawca w związku z tym jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac, jak również wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy;
• Powinnością pracodawcy jest zatem nie tylko zapoznanie pracownika z ogólnymi przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, ale także wskazanie na konkretne zagrożenia występujące na stanowisku pracy, na którym pracownik będzie wykonywał swoje obowiązki [tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 maja 2019 r., sygn. akt III APa 31/18].

Chcesz wiedzieć co się kryje pod pojęciem prawa pracownika do wolnej niedzieli ? Jeśli tak, to

Koszty przeprowadzenia szkolenia BHP

Co więcej koszty działań podejmowanych przez pracodawcę w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy w żaden sposób nie mogą obciążać pracowników. Tym samym, to na pracodawcy spoczywa obowiązek poniesienia kosztów związanych z przeprowadzeniem szkolenia BHP.

Odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązku związanego z BHP

Odpowiedzialność karna

Niemniej jednak, niedopełnienie obowiązku przez osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo i higienę pracy i przez to narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu stanowi przestępstwo określone w art. 220 Kodeksu karnego, zgodnie z którym:

• Kto, będąc odpowiedzialny za bezpieczeństwo i higienę pracy, nie dopełnia wynikającego stąd obowiązku i przez to naraża pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3 [por. § 1];
• Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku [por. § 2];
• Nie podlega karze sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo [por. § 3].

Przedmiotem ochrony jest prawo pracownika do pracy w bezpiecznych i higienicznych warunkach, natomiast skutkiem ubocznym jest życie i zdrowie pracowników. Ochrona obejmuje wszystkich pracowników, nie tylko tych, którzy obsługują urządzenia funkcjonujące w warunkach zagrożenia lub bezpośrednio stykają się z nimi.

W zakresie podmiotu odpowiedzialnego za narażenie życia albo zdrowia pracownika wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2020 r., sygn. akt IV KK 516/19 wskazując, że:

• Sprawcą przestępstwa może być także osoba pełniąca funkcje kontrolne i nadzorcze z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, nawet jeżeli nie pozostaje w strukturze organizacyjnej zakładu pracy. Dotyczy to w szczególności inspektorów pracy i społecznych inspektorów pracy
• Podmiotem przestępstwa z art. 220 § 1 k.k. jest jedynie osoba odpowiedzialna za przestrzeganie bezpieczeństwa i higieny pracy, a więc może być nim nie tylko kierownik zakładu pracy, ale również każda inna osoba kierująca pracownikami (art. 212 k.p.), a nawet osoby pełniące funkcje kontrolne i nadzorcze z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, nawet jeżeli nie pozostają w strukturze organizacyjnej zakładu pracy. Istotne przy tym jest, że każda z odpowiedzialnych osób odpowiada za własne zachowania, niezależnie od odpowiedzialności innych osób, gdyż „prawu karnemu obca jest konstrukcja ponoszenia odpowiedzialności za kogoś.

Wykroczenie przeciwko prawom pracownika

Zgodnie z przepisem art. 283 § 1 Kodeksu pracy Kto, będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Z kolei w § 2 analizowanej regulacji wskazano, że akrze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł podlega ten, kto:

• wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy;
• wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;
• wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;
• wbrew obowiązkowi stosuje:
  • materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,
  • substancje chemiczne i ich mieszaniny nieoznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację,
  • substancje niebezpieczne, mieszaniny niebezpieczne, substancje stwarzające zagrożenie lub mieszaniny stwarzające zagrożenie nieposiadające kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem;
• wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób;
• nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy;
• utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań;
• bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia.

Sprawcą wykroczenia przeciwko prawom pracownika może być tylko osoba fizyczna [por. art. 1 Kodeksu wykroczeń], a co za tym idzie sprawca może być pracodawca lub osoba działająca w jego imieniu.

Co do zasady za wykroczenia przeciwko prawom pracownika stosowana jest grzywna w wysokości od 1000 do 30 000 zł.

Obowiązek informacyjny pracodawcy wobec pracownika w zakresie BHP

Z kolei przepis art. 207 (1) Kodeksu pracy przewiduje kolejny obowiązek pracodawcy, a w szczególności obowiązek informacyjny w przedmiocie:

• zagrożenia dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;
• działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń dla życia i zdrowia występujących w zakładzie pracy;
• pracownikach wyznaczonych do:
  • udzielania pierwszej pomocy,
  • wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

Informacja taka powinna zawierać: imię i nazwisko pracownika, miejsce wykonywania pracy, numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej.

Obowiązki pracodawcy w zakresie udzielania pierwszej pomocy

Pracodawca jest obowiązany:

• zapewnić środki niezbędne do udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
• wyznaczyć pracowników do:
  • udzielania pierwszej pomocy,
  • wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników;
• zapewnić łączność ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi w szczególności w zakresie udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, ratownictwa medycznego oraz ochrony przeciwpożarowej [por. art. 209(1) Kodeksu pracy].

Podkreślić należy, że przepisy Kodeksu pracy nakazują wręcz, aby obowiązki pracodawcy i działania związane z udzielaniem pierwszej pomocy powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń.

Obowiązki pracodawcy w przypadku wystąpienia zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników

W przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany:

• niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony;
• niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.

Z kolei w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca jest obowiązany:

• wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne;
• do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.

Czy wiesz, że choroba zawodowa charakteryzuje się tym, że jest wywołana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, które występując w środowisku pracy ? Jeśli chcesz wiedzieć więcej na ten temat to przeczytaj ten artykuł.

A co w przypadku, gdy pracownik jest zatrudniony u kilku pracodawców ?

Zgodnie z przepisem art. 208(1) Kodeksu pracy w razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

• współpracować ze sobą;
• wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu;
• ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników;
• informować siebie nawzajem oraz pracowników lub ich przedstawicieli o działaniach w zakresie zapobiegania zagrożeniom zawodowym występującym podczas wykonywanych przez nich prac.

Zatrudnianie pracowników w tym samym miejscu i czasie wymaga od pracodawców wzajemnej współpracy, która polegać na konieczności ustalenia zasad współdziałania na wypadek wystąpienia zagrożeń, wzajemnego informowania o zagrożeniach oraz środkach podjętych w celu eliminacji potencjalnych zagrożeń. Co jednak istotne, wyznaczenie koordynatora nie zwalnia poszczególnych pracodawców z obowiązku zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy zatrudnionym przez nich pracownikom.

Pracodawca, na którego terenie wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, ma względem nich obowiązki informacyjne, o których mowa w art. 207(1) Kodeksu pracy, a mianowicie powinien ich poinformować o:

• zagrożeniach występujących w zakładzie pracy;
• działaniach mających na celu ich wyeliminowanie lub ograniczenie;
• pracownikach wyznaczonych do udzielenia pierwszej pomocy, zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

Podsumowanie

Z przepisu art. 207 Kodeksu pracy wynika, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki.

A jeśli chcesz wiedzieć jakie obowiązki spoczywają na pracowniku w świetle przepisów prawa pracy, to przejdź do tego artykułu