Małgorzata Jagusiak 
Wiele osób przed podjęciem decyzji o założeniu własnej firmy boryka się z licznymi pytaniami i wątpliwościami w jaki sposób rozpocząć swoją przygodę z biznesem. Jeżeli taka osoba zatrudniona jest na etacie bądź na podstawie innej umowy może również w tym czasie spróbować swoich sił we własnej działalności gospodarczej na niewielką skalę. Działalność nierejestrowa lub “firma na próbę” nie wymaga rejestracji działalności gospodarczej, ale muszą być spełnione pewne warunki.
Warunki założenia działalności nierejestrowej
Działalność nierejestrowa może być prowadzona pod warunkiem spełnienia poniższych kryteriów:
- Może być prowadzona przez osobę fizyczną, która nie może być wspólnikiem spółki cywilnej.
- Nie może to być działalność regulowana, wymagająca zezwoleń lub koncesji.
- Taka osoba w ciągu ostatnich 60 miesięcy nie mogła prowadzić działalności gospodarczej.
- Przychody z tytułu działalności nierejestrowej nie mogą przekraczać 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (do końca czerwca 2023 roku limit ten wynosił 50%). W 2024 roku od stycznia do końca czerwca limit ten wynosi 3 181,50 zł, a od lipca do grudnia 2024 r. limit wzrośnie do 3 225 zł.
Działalność nierejetrowa nie wymaga tylu obowiązków administracyjnych i fiskalnych co działalność gospodarcza, ale pewne warunki muszą być spełnione.
Zobacz również: Czy legalna jest współpraca z osobą prowadzącą działalność nierejestrową?
Jakie obowiązki ma osoba prowadząca działalność nierejestrową?
Pomimo, że nie jest to typowa działalność gospodarcza jednak osoba prowadząca działalność nierejestrową musi również stosować się do pewnych uregulowań:
- Należy prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży, w której należy wpisywać kwoty przychodu należnego po odliczeniu zwróconych towarów, bonifikat i skont. Nawet jeżeli nie otrzymano zapłaty to i tak przychód należy wykazać.
- W zeznaniu rocznym PIT-36 należy wpisać przychody z działalności nierejestrowej po odliczeniu kosztów z nią związanych. Podatek rozlicza się na zasadach ogólnych według skali podatkowej. Nie trzeba wpłacać zaliczek w trakcie roku podatkowego.
- Jeżeli nabywca towaru lub usługi zażąda wystawienia faktury lub rachunku to należy wystawić.
- W relacjach z klientami muszą być respektowane uprawnienia konsumenckie.
- Ze względu na przedmiot prowadzonej działalności nierejestrowej może wystąpić obowiązek rejestracji przychodu za pomocą kasy fiskalnej. Będzie to dotyczyło m.in:
- usług fryzjerskich, kosmetycznych i kosmetologicznych,
- przewozowych,
- związanych z mechaniką samochodową,
- kulturalnych i rozrywkowych,
- związanych z wyżywieniem,
- pełen katalog znajduje się w Rozporządzeniu w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących § 4.
- Ze względu na przedmiot działalności nierejestrowej może wystąpić obowiązek rejestracji do podatku VAT bez względu na kwotę przychodu. Takie rodzaje działalności zostały wymienione w ustawie o podatku od towarów i usług art. 113 pkt 13. Sa to m.in.:
- usługi prawnicze oraz usługi doradztwa,
- usługi ściągania długów, w tym factoringu,
- dostawa wyrobów z metali szlachetnych,
- towarów opodatkowanych akcyzą,
- części do pojazdów samochodowych i motocykli.
Pozostałe informacje na temat działalności nierejestrowej
Jeżeli przychód w działalności nierejestrowej przekroczy miesięczny próg przychodów wówczas należy dokonać wpisu do rejestru przedsiębiorców CEIDG w terminie 7 dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie progu. W zeznaniu rocznym trzeba będzie wykazać zarówno przychody z działalności nierejestrowej jak i z działalności gospodarczej.
Jeżeli chodzi o składki na ubezpieczenia społeczne i składkę zdrowotną to osoba prowadząca działalność nierejetrową nie jest traktowana jako przedsiębiorca, a więc nie musi opłacać stałych miesięcznych składek ZUS.
Jednak osoba, która w ramach działalności nierejestrowej świadczy usługi i wykonuje umowę o świadczenie usług lub umowę zlecenie podlegają pod ubezpieczenia ZUS na zasadach ogólnych.
Jeżeli nabywca towaru bądź usługi zażąda wystawienia faktury lub rachunku należy pamiętać, że należy tego dokonać w terminie 3 miesięcy od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę, otrzymano całość lub część zapłaty.
Podane terminy dotyczą sytuacji, gdy osoba wykonująca działalność nierejestrową nie jest zarejestrowana do podatku VAT. Może to być faktura uproszczona, która będzie zawierała:
- datę wystawienia,
- numer kolejny,
- imiona i nazwiska lub nazwy podatnika i nabywcy towarów lub usług oraz ich adresy,
- nazwę (rodzaj) towaru lub usługi,
- miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług,
- cenę jednostkową towaru lub usługi,
- kwotę należności ogółem.
Działalność nierejestrowa jest to działalność na gruncie prawa cywilnego, a osoby ją prowadzące mają obowiązek respektować prawa konsumentów.
Będą to m.in.:
- prawo do rzetelnej informacji,
- prawo do załatwienia reklamacji,
- prawo do odstąpienia od umowy.
Ewidencja sprzedaży prowadzona w związku z działalnością nierejetrową jest bardzo uproszczona. Mogą to być zapisy również w formie papierowej. Nie ma w przepisach informacji jakie dane powinna się znaleźć w ewidencji, ale zazwyczaj są to:
- liczba porządkowa,
- data sprzedaży,
- wartość sprzedaży,
- wartość sprzedaży narastająco.
Brak ewidencji bądź nierzetelne jej prowadzenie może doprowadzić do sytuacji, że organ podatkowy sam określi wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali kwotę podatku należnego.
W przypadku pytań i wątpliwości w związku z działalnością nierejestrową najlepiej kontaktować się z właściwym miejscowo urzędem skarbowym, skorzystać z infolinii podatkowej lub wystąpić o indywidualna interpretację podatkową.
Adrianna Glapiak
