Jak rozliczać tantiemy w działalności gospodarczej. Omówienie na przykładach

Jak się okazuje znajomość ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych (UPAPP) może być potrzebna również osobom, które prowadzą działalność gospodarczą. W praktyce tematy związane z rozliczaniem przychodów z praw autorskich i praw pokrewnych budzą wiele emocji. Dzisiaj zajmiemy się rozliczaniem tantiem w działalności gospodarczej.

Ustawa o prawach autorskich

Zanim przejdziemy do zasadniczego tematu napiszemy kilka słów na temat praw autorskich, które mogą być pomocne dla lepszego zrozumienia tematu.

Co to są tantiemy?

Ustawa o prawach autorskich nie zawiera definicji tantiem, jednak pewne zapisy mogą wskazywać, że opisują właśnie tantiemy, mowa jest o wynagrodzeniu za korzystanie z utworu lub z tytułu jego sprzedaży.

W praktyce bardzo często toczą się spory o wypłatę tantiem, szczególnie w dobie Internetu, gdzie powszechną praktyką stało się publikowanie wszelkiego rodzaju twórczości. Natomiast twórcy skarżą się na lukę w przepisach, w tym obszarze. Podobnież ma się to zmienić, trwają już prace nad zmianą ustawy UPAPP. Na ile skuteczne będą te zmiany będzie można ocenić dopiero po wejściu przepisów w życie. Nas jednak najbardziej będzie interesował temat rozliczania tantiem w działalności gospodarczej.

Rozliczanie tantiem w działalności gospodarczej

Co do rozliczania tantiem w działalności gospodarczej, to niestety nie ma jednolitego stanowiska organów podatkowych w tym temacie. W jednych interpretacjach pojawia się podejście, że będą one stanowiły przychody z działalności gospodarczej a w innych, że to przychody z praw autorskich i powinny być rozliczone poza działalnością gospodarczą. Na potwierdzenie przywołamy interpretację nr 0115-KDWT.4011.19.2019.2.WM z dnia 27.01.2020 r., w której opisana jest następująca sytuacja. Osoba prowadząca działalność gospodarczą przetłumaczyła książkę na język angielski w ramach działalności i z tego tytułu otrzymała wynagrodzenie. Dodatkowo otrzymuje opłaty licencyjne od sprzedanych egzemplarzy tej książki. Pytanie dotyczyło, czy tantiemy mogą być rozliczane poza działalnością, jako przychody z praw autorskich i czy można do tego rozliczenia zastosować 50% koszty uzyskania przychodów. Dyrektor Krajowej Informacji skarbowej (KIS) uznał, że takie przychody należy rozpoznać w działalności gospodarczej i nie będą tu miały zastosowania 50% koszty uzyskania przychodów. W innej interpretacji nr 0114-KDIP3-1.4011.382.2019.1.MJ z dnia 10.10.2019 r. zapytanie dotyczyło tantiem uzyskiwanych w związku ze sprzedażą książek w postaci cyfrowej. W tej interpretacji dyrektor KIS przychylił się do stanowiska przedsiębiorcy, że uzyskany w ten sposób przychód będzie stanowił przychód z praw majątkowych i będzie rozliczany poza działalnością gospodarczą. Dyrektor KIS podkreślił m.in., że przedmiotem działalności jest sprzedaż książek a nie udzielanie licencji.

Przychody z praw majątkowych

Jak widać nie można w sposób jednoznaczny stwierdzić, czy przychód z tantiem powinien być rozliczony w działalności gospodarczej, czy poza nią. Jak sobie sięgniemy do przepisów z ustawy o PIT, to przeczytamy m.in., że:

Czytając ten przepis można odnieść wrażenie, że przychody z tantiem mieszczą się w definicji praw autorskich. Jeśli tak, to powinna być tutaj możliwość stosowania 50% kosztów uzyskania przychodów a na to nie chcą się zgodzić organy podatkowe. Wnioski nasuwają się same, ale to nie rozwiązuje problemu, ponieważ w dalszym ciągu tak naprawdę nie wiadomo jak rozliczyć tantiemy, jeśli prowadzona jest działalność gospodarcza. Dobrą praktyką w ostatnich latach jest wydawanie objaśnień podatkowych przez Ministra Finansów, ten temat aż się o to prosi. Jednak zanim to się stanie przedsiębiorcy, żeby mieć pewność czy dobrze rozliczają przychody z tantiem, powinni składać wnioski o wydanie interpretacji.

Tantiemy wypłacane pracownikom

W sytuacji, gdy zatrudniamy pracownika, który przygotowuje jakiś autorski projekt dla przedsiębiorcy, to w pierwszej kolejności należałoby w sposób dość precyzyjny określić warunki takiej współpracy w zawartej umowie. Wszystkie przychody uzyskiwane w ramach stosunku pracy na gruncie podatku dochodowego będą traktowane, jako wynagrodzenie, od którego pobiera się zaliczki na podatek dochodowy. Kością niezgody z fiskusem są 50% koszty uzyskania przychodów. Na tym tle ciągle dochodzi do sporów, ponieważ organy podatkowe kwestionują 50% koszty, jeśli pracownik jest zatrudniony na umowę o pracę.

Rozstrzyganie sporów jest na tyle uciążliwe, że bardzo często trafiają one na wokandy sądowe. W jednym z wyroków NSA sygn. akt II FSK 3024/19 z dnia 23.08.2022 r. spór toczył się właśnie o prawo do 50% kosztów. Sprawa dotyczyła przeniesienia prawa na pracodawcę do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku czynności wchodzących w zakres stosunku pracy. W tym przypadku podnoszona była kwestia braku wyodrębnienia wynagrodzenia w części praw autorskich. W ocenie organu podatkowego określenie tej wartości lub procedur jej obliczania powinno być jasno i precyzyjnie zawarte w dokumentach regulujących treść stosunku pracy. Od wyroku WSA została wniesiona skarga do NSA, która została uznana za zasadną. W ocenie NSA wynikające z umowy o pracę wynagrodzenie obejmuje także prawa do utworów uzyskane przez pracodawcę. Może ono być ustalone w stałej wysokości, mieć charakter prowizyjny, ustalone procentowo lub według innych reguł przyjętych zgodnie przez strony stosunku pracy. W dalszej części NSA konkluduje, że przepis o 50% kosztach nie uzależnia możliwości zastosowania wyższych kosztów od adekwatności wysokości honorarium do wartości utworu. W ocenie NSA podział wynagrodzenia pracownika na potrzeby zastosowania 50% kosztów możliwy jest po zakończeniu miesiąca i podsumowaniu efektów pracy w tym miesiącu. Podział wynagrodzenia powinien być dokonany na linii porozumienia pracownik-pracodawca i może mieć dowolną formę. Wyrok NSA uchylił wyrok WSA i decyzje organu podatkowego I i II instancji, trudno ocenić, jak ponownie została rozpoznana ta sprawa, jednak wiele cennych uwag i wskazówek można wyciągnąć z tego rozstrzygnięcia.

Jak rozliczać tantiemy – podsumowanie

Temat rozliczania tantiem i innych przychodów z praw majątkowych nie jest łatwy. Nie ma jednolitego podejścia organów podatkowych co do osób prowadzących działalność gospodarczą, czy tantiemy powinny być rozliczane w działalności czy poza nią, jako przychody z praw majątkowych. Czytając ustawę o PIT wydaje się, że powinno być przyjęte to drugie rozwiązanie. Jednak jak się okazuje przepisy są mało precyzyjne, zbyt ogólne, co potwierdzają zarówno organy podatkowe i sądy wydając niespójne rozstrzygnięcia. Wielokrotnie w publikacji podkreślano, że zalążkiem sporu są 50% koszty uzyskania przychodów. Wydaje się, że doprecyzowanie przepisów w tej części znacznie ułatwiłoby rozliczanie tantiem. Ciekawe wnioski co do 50% kosztów w przypadku wynagrodzeń pracowników zostały podniesione w przywołanym wyroku NSA, być może, że będzie to wskazówką dla przedsiębiorców, którzy mierzą się z tym tematem. Nie mamy jednak dobrych wieści, w dalszym ciągu trzeba zwracać się o wydanie interpretacji podatkowej do organu podatkowego w indywidualnych sprawach, jeśli chcemy mieć pewność, że nasze postępowanie z tym rozliczaniem jest prawidłowe.