Adrianna Glapiak
Jednakże już samo pojęcie kradzieży przywozi na myśl czynność godzącą w przepisy obowiązującego prawa.
Odnosząc się jednak do kradzieży jako zaboru cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia należy wskazać, że w myśl ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny stanowi ona przestępstwo, za które grozi kara pozbawienia wolności. Czy zatem kradzież własności intelektualnej sankcjonowana jest przez Kodeks karny, który co do zasady odnosi się do rzeczy ruchomej? Odpowiedź jest negatywna, albowiem własność intelektualna i jej kradzież w sieci najczęściej przybiera postać przestępstwa plagiatu bądź dalszego rozpowszechniania czyjejś własności intelektualnej bez zgody jej właściciela (twórcy).
O tym, jakie przepisy regulują własność intelektualną oraz sankcjonują czynności związane z jej kradzieżą (przywłaszczeniem), a także czy istnieją jakieś metody ochronne dobra twórczego dowiesz się z niniejszego artykułu.
Co to jest własność intelektualna?
W przepisach polskiego prawa brak jest definicji legalnej własności intelektualnej. Dopiero z Konwencji o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej sporządzonej w Sztokholmie w dniu 14 lipca 1967 r. wynika, iż własność intelektualna oznacza prawa odnoszące się do:
- dzieł literackich, artystycznych i naukowych;
- interpretacji artystów interpretatorów oraz do wykonań artystów wykonawców, do fonogramów i do programów radiowych i telewizyjnych;
- wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej;
- odkryć naukowych;
- wzorów przemysłowych;
- znaków towarowych i usługowych, jak również do nazw handlowych i oznaczeń handlowych;
- ochrony przed nieuczciwą konkurencją
- oraz wszelkie inne prawa dotyczące działalności intelektualnej w dziedzinie przemysłowej, naukowej, literackiej i artystycznej.
Tym sam mając na uwadze powyższe oraz przepisy ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 20 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej, z których w sposób pośredni należy wywieść, iż własność intelektualna jest niczym innym jak zbiorem dobra twórczego będącego wynikiem kreatywnej, twórczej pracy człowieka (twórcy konkretnego dzieła, wytworu).
Co grozi za kradzież własności intelektualnej w sieci?
Naruszenie własności intelektualnej nie tylko w świecie rzeczywistym, ale również tym wirtualnym (Internet) niewątpliwie opiera się na odpowiedzialności karnej i cywilnej. Nie ulega wątpliwości, że zazwyczaj użytkownicy w sposób nieświadomy dokonują przywłaszczenia czyjegoś dzieła bez zgody jego właściciela (twórcy). Niemniej jednak zdarzają się przypadki, gdzie celowo podejmowane są czynności mające na celu bezprawne przywłaszczenie i wykorzystanie w swoich celach ukradzionego dobra twórczego.
Odpowiedzialność karna
Odpowiedzialność karna została szczegółowo uregulowana w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, które tak jak wspomniany na samym wstępie Kodeks karny przewidują odpowiedzialność w zaostrzonej postaci, tj. pozbawienia wolności bądź w formie łagodniejszej, tj. kary grzywny.
Przepisy regulujące tę kwestię zostały przez ustawodawcę określone w następujących artykułach ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
- art. 115 – dotyczącym plagiatu i naruszenia innych praw;
- art. 116 – dotyczącym bezprawnego rozpowszechniania;
- art. 117 – dotyczącym bezprawnego utrwalania i zwielokrotniania.
Z powyższych przepisów wynikają regulacje określające czyny, za które grozi kara pozbawienia wolności, przykładowo:
- Kto bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (por. art. 116 ust. 1) bądź m.in. kara grzywny, przykładowo:
- Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku (art.116 ust. 4)
Odpowiedzialność cywilna
Przede wszystkim ochrony można poszukiwać wśród regulacji prawa cywilnego, a mianowicie w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. Przykładowo przepis art. 23 reguluje kwestię dóbr osobistych stanowiąc, iż m.in. twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
Idąc dalej, przepis art. 24 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
Z kolei z § 2 analizowanego przepisu wynika, że Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
Z powyższej regulacji wynikają następujące przesłanki ochrony:
- istnienie dobra osobistego;
- zagrożenie naruszeniem lub naruszenie tego dobra osobistego;
- bezprawność działania, które zagraża dobru osobistemu lub je narusza.
Oczywiście powyższe przesłanki, pozostając w temacie kradzieży własności intelektualnej w sieci, muszą wystąpić internetowo.
Dodatkowo analizowany przepis wymienia i reguluje kwestie takie jak:
- roszczenia o zaniechanie i o usunięcie skutków naruszenia; (roszczenia niemajątkowe) oraz
- możliwość dochodzenia także roszczeń majątkowych obejmujących zadośćuczynienie pieniężne lub zapłatę odpowiedniej sumy na cel społeczny, a także o naprawienie szkody majątkowej na podstawie przepisów odrębnych.
WAŻNE – Powyższe przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym (por. art. 24 §3 Kodeksu cywilnego).
Jak chronić własność intelektualną przed kradzieżą w Internecie?
Ochrona własności intelektualnej ma na celu zabezpieczenie praw, które często są naruszane bądź całkowicie łamane w Internecie. Należy pamiętać, że każda bezprawna, tj. bez zgody właściciela (twórcy) czynność w postaci kopiowania, przywłaszczania i rozpowszechnienia utworu czy też przypisywaniu sobie autorstwa danej twórczości (plagiat) stanowi naruszenie prawa, przede wszystkim prawa autorskiego bądź prawa przemysłowego.
Dlatego też ważne jest, aby:
- w przypadku twórczości w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawa pokrewnych oznaczyć swoimi danymi np. powstałą grafikę czy dzieło literackie tak, aby przy ewentualnej kradzieży móc swobodnie udowodnić przed sądem, iż utwór podchodzi od nas jako właściciela (twórcy). Ochrona może również nastąpić poprzez zawarcie stosownej umowy cywilnoprawnej z osobą (podmiotem), który jest zainteresowany utworem i jego dalszym wykorzystywaniem;
- w przypadku własności przemysłowej, przykładowo w zakresie wynalazku, zgłosić go to do Urzędu Patentowego, gdzie można starać się o przyznanie patentu bądź objęciem go prawami ochronnymi.
Podsumowanie
Własność intelektualna obejmuje zarówno prawo autorskie jak i prawo własności przemysłowej. Niewątpliwie brak jakiejkolwiek wiedzy w zakresie legalnej możliwości skorzystania z umieszczonego w internecie utworu/dzieła itp. prowadzi do naruszenia własności intelektualnej w sieci i tym samym łamania praw. Dlatego też ważna jest znajomość regulacji prawnych chroniących własność intelektualną, przede wszystkim w zakresie ewentualnej odpowiedzialności karnej bądź cywilnej, do której można zostać pociągniętym przez „okradziony” z własności podmiot.
287 
Zespół IFIRMA
Małgorzata Jagusiak
