Rejestracja działalności a brak stałego miejsca prowadzenia działalności – możliwe niedogodności

Jeżeli rozpoczynamy prowadzenie działalności gospodarczej nie możemy być anonimowi. Rejestrując firmę w CEIDG wymagane jest podanie pewnych niezbędnych informacji dotyczących naszego przedsięwzięcia, jedną z nich jest miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. W dzisiejszej publikacji zastanowimy się, czy brak stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej rodzi niedogodności dla przedsiębiorcy.

Adresy w CEIDG przy jednoosobowej działalności gospodarczej

Jak spojrzymy na wniosek wpisu do CEIDG pod kątem adresów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, to zauważymy, że w polu numer 4 wskazuje się miejsce zamieszkania wnioskodawcy:

W przypadku osób fizycznych należy tutaj wpisać faktyczne miejsce naszego zamieszkania, nie zawsze będzie to adres, pod którym jesteśmy zameldowani. Może się znaleźć tutaj również adres wynajmowanego mieszkania, czy adres rodziny, z którą mieszkamy. Inne adresy, o których jest mowa we wniosku odnoszą się do adresów związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, jest to pole numer 10 wniosku:

I tutaj pierwsze co nam się rzuca w oczy, to jest adres do doręczeń, który należy rozumieć, jako miejsce, w którym przedsiębiorca będzie odbierał wszelkiego rodzaju korespondencję związaną z prowadzoną działalnością gospodarczą, nie musi to być zawsze adres zamieszkania. W tej części mamy jeszcze pole 10.2, w którym można zaznaczyć checkbox “Stałe miejsce wykonywania działalności gospodarczej” lub “Brak stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej”. Jak się więc okazuje możliwa jest sytuacja, w której przedsiębiorca nie będzie posiadał stałego miejsca prowadzenia firmy. Bardzo często profil naszej działalności gospodarczej kreuje takie sytuacje. Najczęściej będą to przypadki, kiedy wykonujemy usługi u klienta, np. usługi hydrauliczne, elektryczne, informatyczne, budowlane, mobilny fryzjer, kosmetyczka. Można również podejmować zlecenia, które wiążą się ze zmianą miejsca świadczenia naszych usług na terenie kraju a nawet poza jego granicami. Jak się okazuje takie sytuacje są jak najbardziej dopuszczalne, tylko wówczas taka informacja powinna się znaleźć również we wniosku CEIDG.

Kolejne pole jakie widzimy we wniosku CEIDG pod numerem 11 dotyczy wpisu ”Dodatkowego stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej”:

Może się tak zdarzyć, że nasza firma posiada filie, oddziały w których prowadzona jest działalność gospodarcza, ta informacja również powinna się znaleźć na wniosku. Przedsiębiorca musi posiadać tytuł prawny do każdego adresu podanego w CEIDG, który należy rozumieć jako:

• prawo własności (współwłasności) nieruchomości,
• prawo użytkowania wieczystego gruntu wraz z prawem własności budynków,
• spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
• umowa najmu, dzierżawy, użyczenia. Umowa najmu, jeżeli jest to lokal mieszkalny, musi obejmować zgodę od najemcy na prowadzenie
• działalności gospodarczej w tym lokalu.

Tytuł prawny może być potwierdzony przykładowo przez:

• decyzję administracyjną,
• wypis z księgi wieczystej,
• akt notarialny,
• umowę najmu, dzierżawy, użyczenia.

Stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej – definicja

W polskich przepisach podatkowych nie ma definicji “stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej”. Taka definicja znajduje się w Rozporządzeniu Wykonawczym Rady UE nr 282/2011 z 15 marca 2011 roku, w którym zostało zapisane, że:

Oczywiście w przypadku wątpliwości, co do sformułowań zawartych w przepisie należałoby sięgnąć do orzeczeń TSUE w tym temacie.

Rejestracja działalności bez stałego miejsca prowadzenia działalności – jaki urząd skarbowy jest właściwy?

Jeżeli dokonamy zarejestrowania firmy bez stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej mogą powstać wątpliwości, co do ustalenia właściwości miejscowej urzędu skarbowego, w którym dokonujemy rozliczeń podatkowych. Analiza powinna zostać przeprowadzona na dwóch płaszczyznach:

1. Podatku dochodowego od osób fizycznych.
2. Podatku VAT.

W takim przypadku nie ma większych problemów z ustaleniem, jaki urząd skarbowy jest właściwy. W polu 10.2 wniosku CEIDG jest również zawarta informacja, że w przypadku braku stałego miejsca wykonywania działalności gospodarczej dla celów podatkowych przyjęty zostanie adres zamieszkania. Dodatkowo w ustawie Ordynacja podatkowa został wprowadzony przepis, z którego wynika, że jeżeli ustawy podatkowe nie stanowią inaczej, to właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według miejsca zamieszkania lub adresu siedziby przedsiębiorcy.

Zarówno w ustawie o podatku dochodowym, jak i podatku VAT nie ma żadnych informacji na temat właściwości miejscowej organów podatkowych odnoszących się do przedsiębiorcy, dlatego w mocy pozostaje przepis z ustawy Ordynacja podatkowa. Osoba fizyczna, która nie posiada stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej a rejestruje się do podatku VAT, na formularzu rejestracyjnym VAT-R w części B.2 tego druku wskazuje adres zamieszkania:

W takim przypadku na wystawianych fakturach VAT będzie się znajdował także adres zamieszkania, tak jak to zostało podane na zgłoszeniu VAT-R.

W ustawie o VAT jest wprost napisane, że jeżeli przedsiębiorca nie posiada stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, to właściwy będzie adres zamieszkania, w przypadku osób fizycznych, który również znajdzie się na białej liście podatników VAT. Adres zamieszkania dla osoby fizycznej w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności jest miejscem, w którym zapadają wszystkie strategiczne decyzje związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Brak stałego miejsca prowadzenia działalności a rejestracja działalności – czy może rodzić niedogodności?

Na to pytanie można odpowiedzieć w dwojaki sposób i tak i nie. Jeżeli przedsiębiorca przeprowadza tylko transakcje krajowe, to nie ma to większego wpływu na rozliczenia podatkowego, ponieważ właściwy jest urząd skarbowy według miejsca zamieszkania przedsiębiorca i obowiązek podatkowy powstaje na terenie Polski. Natomiast jeżeli transakcje zaczną wykracza poza granice naszego kraju, to już niejednokrotnie, zwłaszcza na gruncie podatku VAT, rodzi to wiele pytań i wątpliwości. Głośna sprawa, która rozstrzygała taką kwestię była sprawa Welmory sp. z o.o.przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Gdańsku. Sprawa trafiła aż do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskie (TSUE), który wydał wyrok dnia 16 października 2014 r. w sprawie C‑605/12. W przedmiotowej sprawie spółka cypryjska zawarła umowę o współpracy ze spółką polską, na podstawie której pierwsza spółka zobowiązała się świadczyć drugiej spółce usługę udostępniania aukcyjnej strony internetowej obejmującą także świadczenie usług towarzyszących. Dochody uzyskiwane z tych transakcji nie zostały opodatkowane na terenie Polski tylko na Cyprze i to zakwestionował polski organ podatkowy. W tym przypadku spór powstał właśnie na gruncie prawidłowego określenia miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ na gruncie podatku VAT będzie to kluczowe do ustalenia miejsca opodatkowania w VAT. W wyroku TSUE zostały wskazane jedynie założenia, jakimi należy się kierować przy ocenie danego stanu faktycznego, która powinna być dokonana przez polskie organy podatkowe. Jak się okazuje rozstrzygnięcia w wydawanych interpretacjach podatkowych nie są przychylne dla przedsiębiorcy w tej materii. W licznych interpretacji indywidualnych padają niekorzystne dla przedsiębiorców orzeczenia w tym temacie, oto przykładowe z nich:

1. Interpretacja nr 0114-KDIP1-2.4012.416.2020.2.RST z dnia 18 stycznia 2021 r.
2. Interpretacja nr 0114-KDIP1-2.4012.208.2020.2.RST z dnia 08 września 2020 r.
3. Interpretacja nr 0114-KDIP1-2.4012.113.2021.1.RST z dnia 13 kwietnia 2021 r.

Jak się więc okazuje określenie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej może być kluczowe do określenia miejsca opodatkowania w VAT w przypadku różnego rodzaju transakcji dokonywanych pomiędzy podmiotami z różnych krajów. Każda sprawa ma swój indywidualny charakter, dlatego trudno jest tutaj wyciągnąć jakieś jednolite wnioski i wskazówki, którymi należy się kierować. Oczywiście wiele interpretacji jest zaskarżonych i sprawy trafiają do sądów, które nie zgadzają się z podejściem organów podatkowych do tego tematu, przykładowe wyroki:

1. Wyrok WSA w Gliwicach sygn. akt I SA/Gl 1051/19 z dnia 12.10.2020 r.
2. Wyrok WSA w Gliwicach sygn. akt I SA/Gl 1401/19 z dnia 06.10.2020 r.

I to jest dobra informacja dla przedsiębiorców, którzy borykają się z tego typu problemami.

Podsumowanie

Temat posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej wydaje się najczęściej banalny. Jednak tak jak to zostało opisane w publikacji nie zawsze tak będzie. Oczywiście sprawy się komplikują najczęściej w przypadku świadczenia usług pomiędzy podmiotami z różnych krajów. Sprawa dotyczy ustalenia miejsca opodatkowania w podatku VAT. Mając na uwadze dość restrykcyjne podejście organów skarbowych nie napawa to optymizmem, ale na szczęście dla przedsiębiorców sądy stają po ich stronie. Jak widać po treści zapytań i rozstrzygnięć nie są to łatwe i oczywiste tematy, do tego każda sprawa jest tak naprawdę inna. Dlatego w takich sytuacjach wskazane jest występowanie w wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej i ewentualne dochodzenie swoich racji na drodze sądowej.