Umowa z modelką – jak ją skonstruować?

Decydując się na wykonanie sesji z udziałem modelki, warto zadbać o odpowiednie zabezpieczenie umowne własnego interesu na wypadek ewentualnych nieścisłości, czy konfliktów w przyszłości. W szczególności umowa taka powinna w umiejętny sposób godzić interesy stron, których prawa, w razie braku skutecznego porozumienia, de facto wykluczają czynienie użytku z wykonanych podczas sesji zdjęć.

Na co w szczególności zwrócić uwagę? Jakie klauzule są nieodzowne przy formułowaniu takiej umowy? Odpowiedź na te pytania znaleźć można w dalszej części artykułu. 

Umowa z modelką – najważniejsze elementy

Zarówno fotograf, jak i modelka są podmiotami praw wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ten pierwszy, w zdecydowanej większości przypadków posiada status autora wykonanej fotografii – zgodnie z treścią art. 1 ustawy dzieła ustalonego, o indywidualnym i twórczym charakterze, a zatem utworu.

Z drugiej strony, zgodnie z treścią art. 81 również wizerunek jest dobrem prawnym podlegającym ochronie, wyrażonej w wymogu uzyskania każdorazowej zgody osoby przedstawionej na jego rozpowszechnianie (z określonymi wyjątkami od tej zasady). Na treść tej ustawy nakładają się również regulacje Kodeksu Cywilnego, regulujące kwestie ochrony dóbr osobistych, odszkodowania, czy zadośćuczynienia. Jak zatem pogodzić interesy stron w umowie fotografa z modelką?

Wizerunek

Zgodnie z prawem można mówić jedynie o wizerunku osób fizycznych. Pojęcie to sprowadza się do zespołu cech zewnętrznych, składających się na wygląd, po których można zidentyfikować oznaczoną osobę. O ile więc modelka ukazana jest na zdjęciu w ten właśnie sposób, trzeba liczyć się z koniecznością przestrzegania praw związanych z ochroną jej wizerunku. 

Kluczowe z tego punktu widzenia są regulacje wspomnianego art. 81 ustawy o prawie autorskim oraz prawach pokrewnych, zgodnie z którym:

Należy w tym miejscu zwrócić uwagę również na pojęcie  rozpowszechniania, przez które rozumie się udostępnienie danej treści potencjalnie nieograniczonemu gronu odbiorców.

Sesja z udziałem modelki charakteryzuje się ponadto pewną specyfiką. Z treści art. 81 wspomnianej ustawy wynika bowiem swoiste domniemanie wyrażenia przez modelkę zgody na rozpowszechnianie jej wizerunku, o ile ta otrzymała wynagrodzenie w zamian za pozowanie. Podpisując więc z nią umowę, nieodzowne jest zaznaczenie w niej wysokości uzyskanego wynagrodzenia w zamian za pozowanie do zdjęć (wynagrodzenie pieniężne, niepieniężne, sesja TFP, czyli barter), jak również bezpośrednie wyrażenie zgody na rozpowszechnianie wizerunku do określonych celów, gdy umowa z modelką ma charakter nieodpłatny.

Ochrona dóbr osobistych 

Spełnienie przesłanek z art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie oznacza jednak dowolności w sposobie wykorzystania wizerunku. Jest on bowiem również jednym z dóbr osobistych, podlegających ochronie cywilnoprawnej.

W praktyce oznacza to, że osoba fotografowana może odmówić zgody na wykorzystywanie jej wizerunku w określonym kontekście, np. odmawiając firmowania swoją twarzą określonych marek, produktów, komunikatów, czy platform, a nawet żądać zadośćuczynienia i odszkodowania za określone rozpowszechnienia. 

Spisując umowę z modelką, należy więc wskazać w sposób jednoznaczny: 

• cel wykorzystania wizerunku (kampania marketingowa, portfolio), 
• sposób ukazania jej wizerunku,
• miejsce publikacji wizerunku (media społecznościowe, strona internetowa, media tradycyjne), 
• wątek ewentualnych współprac z markami, czy produktami, w związku z którymi wykorzystany zostanie wizerunek.

Czas wykonania umowy 

Aby uniknąć ewentualnego wycofania się modelki z udzielonej przez nią zgody na rozpowszechnianie wizerunku, warto poczynić odpowiednie zastrzeżenia umowne co do czasu wykonywania umowy. Jest to czas, na którego przestrzeni fotograf może (w zakresie wskazanym przez umowę) wykorzystywać zdjęcia wykonane podczas sesji. 

Mimo że ryzyko wycofania takiej zgody w czasie wykonywania umowy nie może być w pełni wyłączone, można poczynić kroki, które je zminimalizują. Jednym ze sposobów, które to umożliwiają, jest zastrzeżenie w umowie kary umownej, o której mowa poniżej. 

Kary umowne 

Niedopełnienie obowiązków wynikających z umowy z modelką rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą. Jednym ze służącym temu narzędzi jest zastrzeżenie kary umownej na wypadek oznaczonych okoliczności, wskutek czego w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wynikającego z umowy, należna będzie określona suma, niezależnie od wymiaru doświadczonej szkody. 

Zastrzeżenie takie nie tylko ułatwia dochodzenie należnej rekompensaty, ale stanowi też środek mobilizujący do należytego wykonania umowy – w poszanowaniu pracy, nakładów i czasu drugiej strony. 

Pozostałe elementy umowy

Równolegle do powyższego, tak jak w przypadku pozostałych umów o świadczenie usług, również umowa między fotografem i modelką powinna zawierać: 

• oznaczenie stron, 
• zakres współpracy, 
• pozostałe prawa i obowiązki stron (np. zgoda fotografa na wykorzystanie zdjęć jego autorstwa przez modelkę i osoby pracujące przy sesji, jak też zgoda modelki na rozpowszechnienie jej wizerunku przez te osoby), 
• klauzulę RODO, 
• klauzulę poufności (fakultatywnie).