Czym jest fundusz inwestycyjny i jak go utworzyć?

O tym czym jest zatem fundusz inwestycyjny i jak go utworzyć przeczytasz w niniejszym artykule.

Fundusz inwestycyjny jako osoba prawna

Zgodnie z przepisem art. 3 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi Fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

Tym samym fundusz inwestycyjny:

• jest osobą prawną;
• prowadzi działalność:
• koncentrującą się na lokowaniu środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe;
• ze szczególnym uwzględnieniem interesu uczestników, przestrzegając zasad ograniczania ryzyka inwestycyjnego określonych w ustawie [por. art. 3 ust. 3];
• może prowadzić działalność jako:

– fundusz inwestycyjny otwarty;

– alternatywny fundusz inwestycyjny: specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty albo fundusz inwestycyjny zamknięty [por. art. 3 ust. 4]

Fundusz inwestycyjny, jako że jest osobą prawną, posiada zarówno zdolność prawną jak i zdolność do czynności prawnych. Oznacza to, że posiada zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków oraz ma możliwość nabywania i zbywania praw oraz zaciągania zobowiązań we własnym imieniu.

Kto może utworzyć fundusz inwestycyjny?

Towarzystwo tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi [por. art. 4 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi].

Tym samym organem funduszu inwestycyjnego jest towarzystwo funduszu inwestycyjnego. Jednakże zgodnie z przepisem art. 4 ust 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi W przypadkach i na warunkach określonych w ustawie w funduszu inwestycyjnym, jako jego organ, działają również rada inwestorów, zgromadzenie inwestorów lub zgromadzenie uczestników.

Siedzibą i adresem funduszu inwestycyjnego jest siedziba i adres towarzystwa będącego jego organem.

Zasady tworzenia funduszu inwestycyjnego

W pierwszej kolejności wskazać należy, że fundusz inwestycyjny może być utworzony wyłącznie przez towarzystwo, a towarzystwo może utworzyć więcej niż jeden fundusz.

Fundusz inwestycyjny może zostać utworzony jako:

• FIO – fundusz inwestycyjny otwarty;
• SFIO – specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty;
• FIZ – fundusz inwestycyjny zamknięty.

W literaturze wskazuje się, że fundusze inwestycyjne można również klasyfikować ze względu na następujące kryteria:

• rodzaj emitowanych jednostek udziałowych i ich cechy charakterystyczne,
• sposób emisji i umorzenia jednostek udziałowych,
• sposób i forma uczestnictwa inwestorów w podejmowaniu decyzji dotyczących funduszu,
• kategorie dopuszczalnych lokat funduszy,
• ograniczenia i limity inwestycyjne [tak R. Wojciechowski [w:] Ustawa o funduszach inwestycyjnych. Komentarz. Tom I. Art. 1–157, red. A. Kidyba, Warszawa 2018, art. 14].

Wśród warunków utworzenia funduszu inwestycyjnego wyróżniamy:

• nadanie funduszowi inwestycyjnemu statutu przez towarzystwo;
• zawarcie przez towarzystwo z depozytariuszem umowy o wykonywanie funkcji depozytariusza funduszu inwestycyjnego;
• wydanie zezwolenia przez Komisję;
• zebranie wpłat do funduszu inwestycyjnego w wysokości określonej w jego statucie (przy czym łączna wysokość wpłat nie może być niższa niż 4 000 000 zł);
• wpisanie funduszu inwestycyjnego do rejestru funduszy inwestycyjnych.

Z kolei zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi stanowi, że utworzenie funduszu inwestycyjnego zamkniętego emitującego zgodnie ze statutem wyłącznie certyfikaty inwestycyjne:

• w sposób niestanowiący oferty publicznej albo w drodze oferty publicznej, która nie wymaga sporządzenia prospektu na podstawie:
• art. 1 ust. 4 lit. a rozporządzenia 2017/1129, o ile jest kierowana do mniej niż 150 osób będących inwestorami kwalifikowanymi, lub
• art. 1 ust. 4 lit. b rozporządzenia 2017/1129, oraz
• które nie będą dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym ani wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu

– nie wymaga wydania zezwolenia przez Komisję.

Tym samym istotnym elementem podczas tworzenia funduszu inwestycyjnego jest wpis do rejestru funduszy inwestycyjnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Warszawie. Fundusz inwestycyjny nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru.

Jednakże w przypadku utworzenia i wpisu funduszu inwestycyjnego zamkniętego emitującego zgodnie ze statutem wyłącznie certyfikaty inwestycyjne, to po stronie towarzystwa rodzi się obowiązek zawiadomienia Komisji o utworzeniu takiego funduszu inwestycyjnego, niezwłocznie po jego wpisaniu do rejestru funduszy inwestycyjnych, załączając kopię wypisu aktu notarialnego zawierającego statut funduszu inwestycyjnego oraz informację o dacie wpisu do rejestru funduszy inwestycyjnych i łącznej wysokości wpłat zebranych do funduszu.

Z kolei dochodami funduszu inwestycyjnego są przychody z lokat netto funduszu inwestycyjnego lub zrealizowany zysk (strata) ze zbycia lokat [por. art. 21 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi].

Wpis do rejestru funduszy inwestycyjnych

Zgodnie z przepisem art. 17 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi wpis do rejestru funduszy inwestycyjnych obejmuje:

• nazwę i rodzaj funduszu inwestycyjnego;
• cel inwestycyjny;
• czas trwania funduszu inwestycyjnego, jeżeli jest ograniczony;
• firmę, siedzibę i adres towarzystwa tworzącego fundusz inwestycyjny, sposób reprezentowania towarzystwa oraz numer wpisu towarzystwa do rejestru przedsiębiorców wraz z oznaczeniem sądu prowadzącego rejestr, a w przypadku gdy towarzystwo zawarło umowę, o której mowa w art. 4 ust. 1a albo 1b, dodatkowo firmę, siedzibę i adres spółki zarządzającej albo zarządzającego z UE;
• listę członków zarządu towarzystwa oraz pełnomocników, którym udzielono pełnomocnictwa ogólnego do reprezentowania funduszu inwestycyjnego;
• firmę, siedzibę i adres depozytariusza;
• wzmiankę o złożonym rocznym sprawozdaniu finansowym funduszu.

Jeśli zdarzy się, iż któryś z ww. elementów wpisu wymaga zmiany, to fundusz inwestycyjny zobowiązany jest złożyć niezwłocznie wniosek o ich wpisanie do rejestru funduszy inwestycyjnych.

Wpisanie zmian związanych z przejęciem zarządzania funduszem inwestycyjnym przez inne towarzystwo oraz z przejęciem zarządzania funduszem inwestycyjnym i prowadzenia jego spraw przez spółkę zarządzającą albo zarządzającego z UE może nastąpić po okazaniu:

• zezwolenia Komisji, o którym mowa odpowiednio w:
• art. 238a ust. 2 – zezwolenie na przejęcie zarządzania funduszem inwestycyjnym;
• art. 272b ust. 2 – zezwolenie na przejęcie zarządzania funduszem inwestycyjnym otwartym i prowadzenia jego spraw;
• art. 276d ust. 2 – zezwolenie na przejęcie zarządzania funduszem przez zarządzającego z UE.
• decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrażającej zgodę na przejęcie zarządzania funduszem inwestycyjnym albo przejęcie zarządzania funduszem inwestycyjnym i prowadzenie jego spraw albo oświadczenia towarzystwa o braku konieczności uzyskania takiej zgody – w przypadku gdy zamiar takiego przejęcia nie podlega zgłoszeniu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów [tak art. 17 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi].

Nazwa funduszu inwestycyjnego

Zgodnie z przepisem art. 14 ust 4 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi Oznaczenia „fundusz inwestycyjny”, skrótu tego oznaczenia lub skrótów, o których mowa w ust. 6, ma prawo i obowiązek używać w nazwie, reklamie lub informacji reklamowej lub do określenia wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej jedynie fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z ustawą.

Co w praktyce oznacza powyższa regulacja? Określenie „fundusz inwestycyjny” jest kluczowym elementem nazwy funduszu. Kolejnym koniecznym składnikiem nazwy funduszu jest określenie rodzaju funduszu, tj. fundusz inwestycyjny otwarty, specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty bądź fundusz inwestycyjny zamknięty. W przypadku gdy statut funduszu tak stanowi, możliwe jest posługiwanie się przez fundusz skrótem wskazującym na jego rodzaj, czyli „fio”, „sfio”, „fiz”.

Statut funduszu inwestycyjnego

Statut funduszu inwestycyjnego sporządza się w formie aktu notarialnego, a jego obligatoryjnymi elementami są/jest:

• nazwa i rodzaj funduszu inwestycyjnego;
• firma, siedziba i adres towarzystwa;
• organy funduszu inwestycyjnego i sposób jego reprezentacji;
• zasady i tryb działania zgromadzenia uczestników – w przypadku funduszu inwestycyjnego otwartego oraz specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego;
• firma, siedziba i adres spółki zarządzającej albo zarządzającego z UE – w przypadku gdy towarzystwo zawarło umowę;
• firma, siedziba i adres depozytariusza;
• firma (nazwa), siedziba i adres podmiotu, któremu towarzystwo powierzyło wykonywanie obowiązków;
• czas trwania funduszu inwestycyjnego, jeżeli jest ograniczony;
• łączna wysokość wpłat do funduszu inwestycyjnego;
• rodzaje zdematerializowanych papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem wpłat oraz terminy przyjmowania wpłat papierami wartościowymi;
• rodzaje innych niż zdematerializowane papierów wartościowych, które mogą być przedmiotem wpłat na objęcie certyfikatów inwestycyjnych oraz wskazuje, czy udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością lub prawa mogą być przedmiotem wpłat na objęcie certyfikatów inwestycyjnych – w przypadku funduszu inwestycyjnego zamkniętego;
• cel inwestycyjny funduszu inwestycyjnego albo subfunduszy;
• zasady polityki inwestycyjnej funduszu inwestycyjnego;
• zasady wypłacania dochodów funduszu inwestycyjnego uczestnikom funduszu, w przypadku gdy statut przewiduje wypłacanie tych dochodów bez odkupywania jednostek uczestnictwa;
• zasady wypłacania uczestnikom funduszu inwestycyjnego zamkniętego dochodów funduszu – w przypadku gdy statut funduszu przewiduje wypłacanie tych dochodów;
• rodzaje, maksymalną wysokość, sposób kalkulacji i naliczania kosztów obciążających fundusz inwestycyjny, w tym w szczególności wynagrodzenie towarzystwa, oraz terminy, w których najwcześniej może nastąpić pokrycie poszczególnych rodzajów kosztów;
• częstotliwość dokonywania wyceny aktywów funduszu inwestycyjnego, ustalania wartości aktywów netto funduszu inwestycyjnego oraz wartości aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa albo certyfikat inwestycyjny;
• metody i zasady dokonywania wyceny aktywów – w przypadku funduszu inwestycyjnego zamkniętego;
• wskazanie, że metody i zasady dokonywania wyceny aktywów funduszu opisane w prospekcie informacyjnym są zgodne z przepisami dotyczącymi rachunkowości funduszy inwestycyjnych – w przypadku funduszu inwestycyjnego otwartego oraz specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego;
• minimalna wysokość wpłaty do funduszu inwestycyjnego otwartego;
• inne niż wynikające z ustawy prawa uczestników funduszu inwestycyjnego;
• sposób udostępniania informacji o funduszu inwestycyjnym do publicznej wiadomości;
• sposób ogłaszania zmian statutu;
• inne niż wynikające z ustawy przyczyny rozwiązania funduszu inwestycyjnego.

Dodatkowo zgodnie z przepisem art. 18 ust. 3-5 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi:

• wysokość wynagrodzenia towarzystwa za zarządzanie funduszem inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym jest uzależniona od rodzaju polityki inwestycyjnej funduszu lub subfunduszu oraz ryzyka inwestycyjnego [por. ustęp 3];
• wysokość wynagrodzenia za zarządzanie funduszem inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym powinna być tak ustalona, aby zapewnione były ochrona interesu uczestników funduszy inwestycyjnych oraz konkurencyjność funduszy inwestycyjnych [por. ustęp 4];
• statut funduszu inwestycyjnego otwartego lub specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego nie może przewidywać obciążania aktywów funduszu kosztami związanymi ze zbywaniem oraz odkupywaniem jednostek uczestnictwa [por. ustęp 5].

Cele inwestycyjne funduszu

Przepis art. 19 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi stanowi, że celami inwestycyjnymi funduszu inwestycyjnego otwartego oraz specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego, który przy dokonywaniu lokat funduszu nie stosuje zasad i ograniczeń inwestycyjnych określonych dla funduszu inwestycyjnego zamkniętego, mogą być wyłącznie:

• ochrona realnej wartości aktywów funduszu inwestycyjnego lub
• osiąganie przychodów z lokat netto funduszu inwestycyjnego, lub
• wzrost wartości aktywów funduszu inwestycyjnego w wyniku wzrostu wartości lokat.

Powyższy katalog celów funduszy ma charakter zamknięty, co oznacza, że towarzystwo w statucie funduszu inwestycyjnego nie może wskazywać na cele, które nie są ujęte w ustawie o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.

Co więcej, zasady polityki inwestycyjnej funduszu inwestycyjnego określają sposoby osiągania celu inwestycyjnego, a w szczególności:

• typy i rodzaje papierów wartościowych i innych praw majątkowych będących przedmiotem lokat funduszu;
• kryteria doboru lokat;
• zasady dywersyfikacji lokat i inne ograniczenia inwestycyjne;
• dopuszczalną wysokość kredytów i pożyczek zaciąganych przez fundusz [por. art. 20 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi].

Wniosek o wydanie zezwolenia na utworzenie funduszu inwestycyjnego

Wniosek o udzielenie zezwolenia na utworzenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych może zostać złożony poprzez wypełnienie formularza albo odręcznie jego sporządzenie. Należy jednak pamiętać, że do wniosku towarzystwa o wydanie zezwolenia na utworzenie funduszu inwestycyjnego załącza się, w myśl przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi następujące dokumenty:

• statut funduszu inwestycyjnego;
• umowę z depozytariuszem o wykonywanie funkcji depozytariusza funduszu inwestycyjnego;
• dane osobowe członków zarządu depozytariusza odpowiedzialnych za wykonywanie funkcji depozytariusza przez jego jednostkę organizacyjną wraz z opisem ich kwalifikacji i doświadczeń zawodowych;
• dane osobowe osób zatrudnionych w towarzystwie lub w podmiotach, o których mowa w art. 46 ust. 1-3a oraz w art. 46b, które mają istotny wpływ na działalność funduszu, w tym w szczególności na decyzje inwestycyjne funduszu;
• dane osobowe osób wyznaczonych przez depozytariusza do wykonywania obowiązków określonych w umowie;
• informacje o kwalifikacjach i doświadczeniu zawodowym osób, o których mowa w pkt 6, w szczególności w zakresie lokowania w papiery wartościowe i inne prawa majątkowe stanowiące przedmiot lokat funduszu, oraz informacje z Krajowego Rejestru Karnego;
• odpisy z właściwego rejestru podmiotów, którym towarzystwo powierzyło wykonywanie czynności na podstawie umowy, o której mowa w art. 45a ust. 1;
• prospekt informacyjny funduszu inwestycyjnego oraz kluczowe informacje dla inwestorów;
• informację dla klienta alternatywnego funduszu inwestycyjnego – w przypadku specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego lub funduszu inwestycyjnego zamkniętego, przy czym przepisy art. 222a ust. 5 i 6 stosuje się odpowiednio;
• wskazanie inicjatora sekurytyzacji oraz podstawowych warunków umów zawartych przez towarzystwo w związku z procesem sekurytyzacji – w przypadku standaryzowanego funduszu sekurytyzacyjnego;
• oświadczenie firmy audytorskiej o zgodności metod i zasad wyceny aktywów funduszu opisanych w statucie z przepisami dotyczącymi rachunkowości funduszy inwestycyjnych, a także o zgodności i kompletności tych zasad z przyjętą przez fundusz polityką inwestycyjną – w przypadku funduszu inwestycyjnego zamkniętego;
• oświadczenie biegłego rewidenta o prawidłowości i zgodności z profilem ryzyka inwestycyjnego i polityką inwestycyjną funduszu inwestycyjnego systemu zarządzania ryzykiem w towarzystwie, przyjętych metod pomiaru i monitorowania ryzyka, wyznaczania całkowitej ekspozycji albo ekspozycji AFI oraz systemu limitów wewnętrznych przyjętego dla funduszu inwestycyjnego, w przypadku gdy towarzystwo nie zarządza funduszem inwestycyjnym o takim profilu ryzyka inwestycyjnego i polityce inwestycyjnej jak fundusz, którego dotyczy wniosek, albo oświadczenie towarzystwa, że towarzystwo zarządza funduszem inwestycyjnym o takim profilu ryzyka inwestycyjnego i polityce inwestycyjnej.

Podsumowanie

Towarzystwo, czyli spółka akcyjna mająca siedzibę na terytorium RP, tworzy fundusz inwestycyjny będąc jednocześnie jego założycielem. Rejestracja funduszu w rejestrze funduszy inwestycyjnych powoduje, że towarzystwo staje się organem funduszu, lecz do dnia wpisania funduszu inwestycyjnego do rejestru funduszy inwestycyjnych towarzystwo dokonuje czynności prawnych, mających na celu utworzenie funduszu, we własnym imieniu i na własny rachunek.