Czym jest stan klęski żywiołowej? Powódź w Polsce w 2024 roku

O tym, czym jest stan klęski żywiołowej i co on oznacza dla obywatela, przeczytasz w poniższym artykule.

Czym jest stan klęski żywiołowej?

W pierwszej kolejności warto zaznaczyć, że stan klęski żywiołowej uregulowany jest zarówno w Konstytucji RP, jak i w ustawie z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej.

Stan klęski żywiołowej jest jednym ze stanów nadzwyczajnych w Polsce (obok niego wyróżnia się stan wojenny i stan wyjątkowy). Za wprowadzenie stanu wyjątkowego odpowiada Rada Ministrów, która w drodze rozporządzenia podejmuje decyzję o jego obowiązywaniu. Taka właśnie decyzja została podjęta w związku z aktualną sytuacją w Polsce, a mianowicie z wystąpieniem powodzi, i od dnia 16 września 2024 roku obowiązuje rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego.

Odpowiadając jednak na pytanie, czym jest stan klęski żywiołowej, wskazać należy, że jest to nic innego jak stan, kiedy występuje klęska żywiołowa albo inna katastrofa naturalna zagrażająca zdrowiu i życiu ludzkiemu, mieniu czy też środowisku. Zatem gdy standardowe procedury do zwalczania klęsk czy katastrof okażą się niewystarczające, to na nie dłużej niż 30 dni (chyba że Sejm zgodzi się wydłużyć termin) ogłasza się właśnie stan klęski żywiołowej.

Ocena czy zachodzi konieczność wprowadzenia stanu klęski żywiołowej oraz ewentualna decyzja o jego wprowadzeniu należy do Rady Ministrów, która weryfikuje, czy zagrożenie zdrowia i życia ludzkiego, mienia oraz środowiska przybiera na tyle duży rozmiar, żeby stan klęski wprowadzić. W przypadku uznania, iż żywioł w znacznym stopniu zagraża powyższym przypadkom, to Rada Ministrów wydaje stosowne rozporządzenie.

W czasie trwania stanu klęski żywiołowej realizowane są następujące działania:

• sprawne zarządzanie kryzysowe;
• organizacja i udzielanie pomocy potrzebującym;
• walka z żywiołem i zapobieganie skutkom klęski żywiołowej;
• dążenie do przywrócenia stanu poprzedniego, tj. poprzednich warunków życia.

Co oznacza wprowadzenie klęski żywiołowej dla władz?

Przede wszystkim zadaniem władz publicznych jest podejmowanie wszelkich działań mających na celu ochronę zdrowia i życia ludzkiego, a także ochronę mienia i środowiska (czyli tego, co jest zagrożone potęgą żywiołu). Dlatego w czasie obowiązującego stanu klęski mogą zostać wprowadzone różne środki zapobiegawcze i zwalczające żywioł, nawet te, które ograniczą prawa i wolność człowieka i obywatela. Jednakże istotne jest respektowanie przez władze zasad takich jak zasada poszanowania godności człowieka, zasada humanitarnego traktowania, obowiązek ochrony życia i zdrowia ludzkiego czy prawo do obywatelstwa.

Warto również zapamiętać, że podmiotami kierującymi działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia są:

• wójt, burmistrz lub prezydent miasta – w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze gminy;
• starosta – w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu;
• wojewoda – w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa.

Co oznacza wprowadzenie klęski żywiołowej na obywateli?

Ograniczenia dla obywatela

Obywatele muszą mieć na uwadze fakt, że w związku z ochroną ich życia i zdrowia, władze mają możliwość ograniczenia ich praw i wolności człowieka i obywatela.

Katalog ograniczeń został uregulowany w przepisie art. 21 ustawy o klęsce żywiołowej i wśród nich należy wyróżnić:

• zawieszenie działalności gospodarczej określonych przedsiębiorców;
• nakaz lub zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju;
• nakaz pracodawcy co do oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia;
• całkowita lub częściowa reglamentacja zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły;
• zakaz okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju;
• nakaz stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów;
• obowiązek poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych;
• obowiązek poddania się kwarantannie;
• obowiązek stosowania środków ochrony roślin lub innych środków zapobiegawczych niezbędnych do zwalczania organizmów szkodliwych dla ludzi, zwierząt lub roślin;
• obowiązek stosowania określonych środków zapewniających ochronę środowiska;
• obowiązek stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt;
• obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń;
• dokonanie przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części;
• nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów;
• nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
• zakaz organizowania lub przeprowadzania imprez masowych;
• nakaz lub zakaz określonego sposobu przemieszczania się;
• wykorzystanie, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych;
• zakaz prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach;
• ograniczenie lub odstąpienie od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika.

Świadczenia osobiste i rzeczowe wykonywane przez obywatela

Istnieje również możliwość zobowiązania obywateli do świadczenia działań w sposób osobisty lub rzeczowy, tj.:

• udzielanie pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom;
• czynny udział w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu innych zadań wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą;
• wykonywanie określonych prac;
• oddanie do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych;
• udostępnienie pomieszczeń osobom ewakuowanym;
• użytkowanie nieruchomości w określony sposób lub w określonym zakresie;
• przyjęcie na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych;
• zabezpieczenie zagrożonych zwierząt, a w szczególności dostarczaniu paszy i schronienia;
• zabezpieczenie zagrożonych roślin lub nasion;
• pełnienie wart;
• zabezpieczenie własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed ich zanieczyszczeniem, skażeniem lub zakażeniem, a także udostępnianiu ich dla potrzeb osób ewakuowanych lub poszkodowanych, w sposób wskazany przez organ nakładający świadczenie;
• zabezpieczenie zagrożonych dóbr kultury.

Ograniczenia dla pracownika

Nie można również zapominać o pracownikach i pracodawcach, ponieważ ich pozycja w związku z wystąpieniem klęski żywiołowej również jest zagrożona. Zatem warto pamiętać, że pracodawca, u którego został wydany nakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, ma obowiązek względem pracownika do:

• zmiany systemu, wymiaru i rozkładu czasu pracy, w tym wydłużenia okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w prawie pracy;
• zarządzenia pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w prawie pracy;
• powierzeniu pracownikowi wykonywania pracy innego rodzaju niż wynikający z nawiązanego stosunku pracy; w takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Regulacje wynikające z rozporządzenia Rady Ministrów

Wyżej wymieniliśmy najważniejsze ograniczenia dla obywatela oraz przedstawiliśmy charakterystykę stany klęski żywiołowej. Poniżej odniesiemy się stricte do wydanego w dniu 16 września 2024 r. rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województwa dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego.

Należy zapamiętać, że od dnia 16 września 2024 roku:

1. Wprowadzono na okres 30 dni na obszarze części województwa dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego stan klęski żywiołowej;

2. Celem wprowadzenia stanu klęski żywiołowej jest zapobieganie skutkom powodzi oraz usunięcie tychże skutków;

3. Stan klęski żywiołowej w województwie dolnośląskim obejmuje:

• powiaty kamiennogórski, karkonoski, kłodzki, lwówecki, wałbrzyski i ząbkowicki;
• miasta na prawach powiatu Wałbrzych i Jelenią Górę;

4. Stan klęski żywiołowej w województwie opolskim obejmuje:

• powiaty głubczycki, nyski i prudnicki oraz gminę Strzeleczki w powiecie krapkowickim;

5. Stan klęski żywiołowej w województwie śląskim obejmuje:

• powiaty bielski, cieszyński, pszczyński i raciborski;
• miasto na prawach powiatu Bielsko-Białą;

6. Dopuszcza się ograniczenie następujących wolności i praw człowieka i obywatela:

• obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń;
• nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów;
• nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
• nakaz lub zakaz określonego sposobu przemieszczania się.

Podsumowanie

Stan klęski wyjątkowej to szczególny i nadzwyczajny stan, który ma na celu walkę nie tylko walkę z żywiołem i przeciwdziałanie skutkom przez niego wyrządzonym, ale również ochronę życia i zdrowia ludzkiego. Powódź, która wystąpiła na części aż trzech województw, zbiera potężne żniwa, a straty szacowane są już w miliardach złotych.

Pozostając w temacie bezpieczeństwa, pamiętaj jednak, że w razie wystąpienia niebezpieczeństwa możesz zadzwonić pod każdy z poniższych telefonów alarmowych:

• 112 – numer alarmowy;
• 999 – Pogotowie Ratunkowe;
• 998 – Straż Pożarna;
• 997 – Policja.

Jeśli natomiast chcesz zaangażować się w pomoc poszkodowanym, możesz wesprzeć organizacje pozarządowe. Poniżej znajdziesz listę aktualnych zbiórek:

• POLSKA AKCJA HUMANITARNA

  strona internetowa:http://www.pah.org.pl

  numer konta bankowego: 02 2490 0005 0000 4600 8316 8772 tytułem POWÓDŹ – POMAGAM

  przelew BLIK na numer telefonu: 453 021 973 tytułem SOS POWÓDŹ

• CARITAS POLSKA

  strona internetowa: www.caritas.pl

  numer konta bankowego: 77 1160 2202 0000 0000 3436 4384 tytułem POWODZ

  przelew BLIK na numer telefonu: 668 070 000 tytułem POWODZ

• POLSKI CZERWONY KRZYŻ

  strona internetowa: www.pck.pl

  numer konta bankowego: 16 1160 2202 0000 0002 7718 3060 tytułem NA RATUNEK POWÓDŹ

  przelew BLIK na numer telefonu: 794 332 211 tytułem NA RATUNEK POWÓDŹ

• WIELKA ORKIESTRA ŚWIĄTECZNEJ POMOCY (WOŚP)

  strona internetowa: www.wosp.org.pl/pomagamy/powodz

  link do zbiórki (eSkarbonka): https://powodz-eskarbonka.wosp.org.pl/

  numer konta bankowego: 12 1140 1010 0000 5244 4400 1043 tytułem POWÓDŹ

• WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY NA RZECZ SZPITALA POWIATOWEGO W NYSIE

  strona internetowa: www.wum.edu.pl/node/18624

  numer konta bankowego: 77 1160 2202 0000 0003 2540 7549 tytułem WUM DLA SZPITALA POWIATOWEGO W NYSIE

• RATUJEMY ZWIERZAKI

  strona internetowa: www.ratujemyzwierzaki.pl

  link do zbiórki: https://www.ratujemyzwierzaki.pl/powodz-zwierzeta

• DOLNOŚLĄSKI INSPEKTORAT OCHRONY ZWIERZĄT (DIOZ)

  strona internetowa: www.dioz.pl

  link do zbiórki: https://pomagam.pl/powodz-2024

  numer konta bankowego: 1140 2004 0000 3802 7654 3761 tytułem POWÓDŹ

  przelew BLIK na numer telefonu: 690 104 520 tytułem POWÓDŹ

• FUNDACJA SIEPOMAGA (zawiera wiele zbiórek)

  strona internetowa: www.siepomaga.pl/powodzie

• ZRZUTKA.PL (zawiera wiele zbiórek)

  strona internetowa: www.zrzutka.pl