Małgorzata Jagusiak
Założenie działalności gospodarczej z automatu nakłada obowiązek opłacania składek ZUS. Można oczywiście skorzystać z preferencyjnego rozliczania składek, ale to oznacza jedynie niższe wpłaty do ZUS przez jakiś czas. W dzisiejszej publikacji zastanowimy się kiedy przedsiębiorca nie musi opłacać składek ZUS.
Obowiązek opłacania składek ZUS przez przedsiębiorcę
Zanim przejdziemy do głównego tematu napiszemy kilka słów na temat składek ZUS w działalności gospodarczej. Już samo zarejestrowanie firmy w CEIDG rodzi obowiązek opłacania składek ZUS. Oczywiście jeśli firmę rejestrujemy po raz pierwszy lub jeśli przerwa w prowadzeniu działalności wyniosła co najmniej 60 miesięcy, to przedsiębiorca może skorzystać z pewnych ulg w opłacaniu składek ZUS.
| Ulga na start | Przedsiębiorca opłaca przez 6 miesięcy jedynie składkę zdrowotną |
| ZUS preferencyjny | Składka zdrowotna jest opłacana na zasadach ogólnych, a składki społeczne płaci się od podstawy wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę |
Po tym czasie można jeszcze skorzystać z rozliczania w ramach Małego ZUS Plus, o ile przedsiębiorca spełnia ustawowe warunki. A później trzeba już opłacać tzw. Duży ZUS, a więc składki społeczne są naliczane od podstawy wynoszącej 60% prognozowanego wynagrodzenia za pracę. Jednak preferencje obejmują jedynie składki społeczne i nie można zapominać, że opłacanie składki zdrowotnej w działalności odbywa się na takich samych zasadach dla wszystkich, bez względu na preferencje w składkach społecznych. Wiemy już kiedy trzeba opłacać składki ZUS, a teraz przeanalizujemy w jakich okolicznościach przedsiębiorca nie zapłaci tych składek.
Kiedy przedsiębiorca nie musi opłacać składek ZUS?
Nie trudno się chyba domyślić, że przepisy jedynie w niewielu przypadkach pozwalają na pełne zwolnienie z opłacania składek ZUS. Tak naprawdę w przypadku przedsiębiorcy w grę będą wchodziły jedynie następujące okoliczności.
Przedsiębiorca ma prawo zawiesić działalność gospodarczą na okres co najmniej jednego miesiąca, nie obowiązuje górna granica. W okresie zawieszenia ZUS automatycznie dokona wyrejestrowania z ubezpieczenia zarówno społecznego, jak i zdrowotnego | |
Działalność bez rejestracji w CEIDG jest również działalnością gospodarczą, tylko z pewnymi ograniczeniami. Taka osoba może osiągać przychody do limitu 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, od 1 lipca 2023 r. jest to kwota 2.700 zł. Przy działalności nierejestrowanej nie ma obowiązku opłacania składek ZUS, ani składki społecznej, ani składki zdrowotnej | |
W tym przypadku zasada opłacania składek ZUS jest bardziej złożona, dlatego omówimy ją w większej szczegółowości poniżej | |
Składki na ubezpieczenia są opłacane w kraju pracodawcy. Jeśli w Polsce jest prowadzona działalność gospodarcza, to nie trzeba w takim przypadku płacić od niej składek ZUS |
Prowadzenie działalności gospodarczej za granicą a opłacanie składki ZUS
Nad pomysłem założenia firmy za granicą zastanawia się wiele osób, jednak tylko część z nich się na to decyduje. Często blokadą jest bariera językowa i brak znajomości prawa podatkowego w innym kraju. Jednak to nie odstrasza wielu osób, a ci którzy już się zdecydują powinni wiedzieć, jak wygląda kwestia związana ze składkami ZUS. Chodzi mianowicie o to, czy możemy być ubezpieczeni w Polsce i prowadzić firmę za granicą, czy może trzeba będzie się zarejestrować do ubezpieczeń poza granicami Polski. Postaramy się przybliżyć najważniejsze informacje na ten temat. Przypadków, jakie mogą wystąpić na pewno może być wiele, ale my zajmiemy się takimi sytuacjami:
| Przedsiębiorca chce prowadzić za granicą tymczasową działalność gospodarczą |
|---|
| Przedsiębiorca prowadzi działalność na terenie różnych krajów w Unii Europejskiej (UE), Europejskim Obszarz Gospodaczym (EOG) lub w Szwajcarii |
| Przedsiębiorca chce prowadzić działalność w Polsce i być zatrudnionym na umowę za granicą |
Tymczasowa działalność gospodarcza za granicą a opłacanie składki ZUS
Może się tak zdarzyć, że przedsiębiorcy trudno jest określić się jak długo będzie chciał prowadzić działalność za granicą. Może to wynikać z różnych powodów, przykładowo chce zrealizować ważny kontrakt, otworzyć sieć zakładów w różnych krajach w celu zbadania rynków zbytu. Bez względu na pobudki jakie nim kierują, mamy tutaj do czynienia z sytuacją, że działalność gospodarcza jest prowadzona zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. Zobaczmy więc, co na to mówią przepisy ZUS.
| Jeśli działalność gospodarcza w Polsce jest prowadzona co najmniej przez 2 miesiące i przedsiębiorca chce ją przenieść za granicę na okres nie dłuższy niż 24 miesiące, to może podlegać pod ubezpieczenia w Polsce, o ile spełnione są łącznie warunki: |
|---|
| profil prowadzonej działalności za granicą jest taki sam lub podobny, |
| przedsiębiorca posiada dowody na prowadzenie działalności w Polsce przez 2 miesiące, |
| jeżeli w Polsce przedsiębiorca wynajmuje przykładowo lokal na działalność, to ten lokal powinien być zabezpieczony na okoliczność powrotu do Polski i ponowne prowadzenie działalności w naszym kraju |
| Przedsiębiorca musi wystąpić do ZUS o wydanie zaświadczenia A1, na którym znajdzie się informacja, że podlega pod polskie ubezpieczenia |
| Przedsiębiorca może również podjąć decyzję o zarejestrowaniu się do ubezpieczenia w innym kraju UE, EOG czy w Szwajcarii i tam opłacać składki |
Prowadzenie działalności gospodarczej na terenie kilku krajów UE a opłacanie składki ZUS
Może się też tak zdarzyć, że przedsiębiorca prowadzi działalność w kilku krajach na terenie UE, EOG lub Szwajcarii. W takim przypadku kluczowe będzie ustalenie, jaka część działalności jest prowadzona w poszczególnych krajach. Jak się okazuje nie jest to wcale takie proste. Nie ma jakiegoś klucza podziałowego według, którego powinno to być robione, do ustaleń można więc przyjmować przykładowo:
- obrót,
- dochód,
- ilość zleceń,
- okres prowadzenia działalności.
Przykład 1
Pan Jacek ma firmę w Polsce i mieszka w Polsce, Niemczech i Czechach. W celu ustalenia jaką część działalności prowadzi w poszczególnych krajach, jako klucz podziałowy przyjął ilość zleceń w skali roku. Jest to firma budowlana więc będzie to w miarę proste. Okazało się, że za ubiegły rok w Polsce miał 30 zleceń, w Niemczech 20 a w Czechach 10. Oznacza to, że 50% zleceń jest z Polski, 33% z Niemiec i 17% z Czech. W takim przypadku pan Jacek będzie podlegał pod ubezpieczenia w Polsce, ponieważ tutaj wykonuje największą ilość zleceń.
Przykład 2
Pani Agata prowadzi biuro nieruchomości w Polsce, w Hiszpanii i we Włoszech, miejscem zamieszkania jest Hiszpania. Według kryterium ilości zleceń najwięcej ich jest w miejscu zamieszkania, a więc w Hiszpanii. Oznacza to, że pani Agata będzie podlegała pod system ubezpieczeniowy Hiszpanii.
Przykład 3
Pan Bartłomiej jest informatykiem i prowadzi działalność gospodarczą na terenie Polski, Niemiec i Francji, mieszka we Francji. Najwięcej zleceń otrzymuje z Polski, więc można by było uznać, że centrum jego interesów gospodarczych jest Polska i w tym kraju powinien podlegać pod ubezpieczenie.
Jednak opisane powyżej przypadki nie zawsze będą takie proste do oceny, jak to zostało zaprezentowane. Po pierwsze nie jest wcale tak łatwo wybrać miarodajny klucz podziałowy, po drugie w przepisach jest mowa o centrum interesów osobistych i gospodarczych, a te pojęcia nie zostały nigdzie zdefiniowane.
| Prowadzenie działalności gospodarczej na terenie kilku krajów wymaga ustalenia, którym państwie przedsiębiorca będzie podlegał pod ubezpieczenia |
| Jeżeli przedsiębiorca mieszka w kraj, w którym wykonuje znaczną część swojej działalności, to będzie w tym kraju ubezpieczony |
| Jeśli przedsiębiorca nie zamieszkuje w centrum swoich interesów gospodarczych, to podlega pod ubezpieczenia w kraju, w którym osiąga najwyższe dochody, ma najwięcej zleceń, ogólnie mówiąc, gdzie jest centrum jego firmy |
| Jeżeli przedsiębiorca chce prowadzić działalność w różnych krajach UE, EOG i Szwajcarii, powinien się zwrócić do ZUS o ustalenia właściwego miejsca podlegania pod ubezpieczenia |
Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce i zatrudnienie na umowę o pracę w UE a opłacanie składki ZUS
Chcemy jeszcze omówić przypadek, kiedy firma jest w Polsce, a przedsiębiorca pracuje w innym kraju UE. W takim przypadku z tytułu umowy o pracę będzie podlegał pod ubezpieczenia w kraju, w którym jest zatrudniony.
Przykład 4
Pan Adam prowadzi firmę reklamową w Polsce i jest zatrudniony na umowę o pracę w Niemczech. W tej sytuacji podlega pod ubezpieczenia w Niemczech i nie musi opłacać składek w Polsce.
| Prowadzenie działalności w Polsce i praca za granicą w innym kraju UE zwalnia z opłacania składek ZUS od działalności w Polsce |
W takim przypadku należy dopełnić odpowiednich formalności w ZUS:
|
Opłacanie składki ZUS – podsumowanie
Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się z obowiązkiem zapłaty składek ZUS, ich wysokość i zasady opłacania wynikają z przepisów ZUS. Ubezpieczenia społeczne i składka zdrowotna są obowiązkowe, w przypadku działalności jedynie składka chorobowa jest dobrowolna. Każdy przedsiębiorca ma możliwość prowadzenia działalności nie tylko w Polsce, ale również poza granicami kraju. Przedsiębiorca może również podjąć zatrudnienie za granicą. Przepisy ubezpieczeniowe opisują takie sytuacje. W dzisiejszej publikacji opisaliśmy na przykładach jak wygląda obowiązek ubezpieczeniowy, jeśli działalność jest prowadzona w różnych krajach UE, a także jeśli przedsiębiorca podejmie pracę za granicą a w Polsce będzie miał firmę. Każdy przypadek może być inny, my tylko opisaliśmy niektóre z nich. Bardzo często jest tak, że przedsiębiorca będzie mógł podlegać pod ubezpieczenia w Polsce, jednak może również być ubezpieczony za granicą. Nieraz można wybrać gdzie chcemy podlegać pod ubezpieczenie, w innym przypadku będzie to wynikało wprost z przepisów. Trzeba jednak pamiętać, że przepisy są dość zawiłe i jeśli powstaną jakieś wątpliwości, to zawsze można wystąpić do ZUS z prośbą o ustalenie właściwego trybu. To że przedsiębiorca nie będzie opłacał składek ZUS w Polsce nie oznacza, że w ogóle nie będzie podlegał pod ubezpieczenia, zmieni się jedynie organ pobierający składki.
913 
Justyna Czerwińska
Zespół IFIRMA
Dorota Łesak
