Ograniczanie zatorów płatniczych – zmiany w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych

Ograniczenie zatorów płatniczych ma odbywać się między innymi poprzez wprowadzenie szeregu zmian do ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Z początkiem 2020 r. ustawa zmienia nazwę na ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Wprowadzane zmiany mają spowodować, iż przedsiębiorcą nie będzie się opłacało nie płacenie za otrzymane faktury. W chwili obecnej taniej jest opóźniać się z zapłatą niż np. wziąć kredyt. Poniżej wskazane zostały najważniejsze zmiany w ustawie. Poniższe informacje nie odnoszą się do sytuacji kiedy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

Ogłoszona w dzienniku ustaw w dniu 30 sierpnia 2019 r. ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych wprowadziła szereg zmian, których celem jest poprawa płynności finansowej przedsiębiorców.

1) Zmiana stawek odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych

stopa referencyjna NBP do dnia 17.03.2020 r. 1,5% i od dnia 29.05.2020 r. 0,1%. Stawki odsetek ustalane są na dzień 1 stycznia i 1 lipca.

Efektem zmiany wskazanej w tabeli będzie podwyższenie stawki odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Zmiana nie będzie miała zastosowania w przypadku, gdy dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym.

Nowe stawki odsetek będą miały zastosowanie dla transakcji, których stały się wymagalne po dniu 1 stycznia 2020 r., czyli których termin płatności przypada na dzień 1 stycznia 2020 r. lub później.

2) Definicja mikro, małego, średniego i dużego przedsiębiorcy i powiązane z tym zasady ustalania terminów płatności w transakcjach handlowych

Ustawa zmieniająca wprowadza definicję mikro, małego i średniego oraz dużego przedsiębiorstwa. Definicje te odnoszą się do załącznika I rozporządzenia Komisji UE nr 651/2014. Zgodnie z nimi:

• mikroprzedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 10 pracowników i którego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 2 mln EUR,
• małe przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwo, które zatrudnia mniej niż 50 pracowników i którego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza 10 mln EUR,
• mikroprzedsiębiorstwo, małe lub średnie przedsiębiorstwo – przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których obrót nie przekracza 50 mln EUR lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR.

Z kolei dużym przedsiębiorcą – jest inny przedsiębiorca niż wskazany wyżej.

Zastosowanie powyższych definicji ma znaczenie z punktu widzenia tego, jakie terminy płatności mogą zostać ustalone między stronami transakcji handlowej. Nadal obowiązującą jest zasada, iż strony powinny ustalać termin zapłaty nie dłuższy niż 30 dni. Zgodnie z art. 5 ustawy o terminach płatności – jeżeli umowa przewiduje termin dłuższy niż 30 dni, wówczas wierzyciel po upływie 30 dni od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie.

W przypadku kiedy wierzyciel ma otrzymać wynagrodzenie w częściach, maksymalny termin 60 dni stosuje się do każdej części wynagrodzenia. Zmianie nie uległo to, iż termin zapłaty określony w umowie w przypadku kiedy wierzycielem nie jest podmiot “słabszy” co do zasady nie może przekraczać 60 dni, przy czym dłuższy termin płatności dopuszczalny jest jeśli takie ustalenie nie jest rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela.

W przypadku ustalenia terminu zapłaty dłuższego niż 60 dni lub jego ustalenia niezgodnie z powyższymi zasadami – wierzycielowi przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych. Dodatkowo ustawa zmieniająca wprowadziła przepis zgodnie, z którym wierzyciel może odstąpić od od umowy, jeżeli termin zapłaty w umowie jest dłuższy niż 120 dni. Skorzystanie z tego uprawnienia nie ogranicza prawa dochodzenia należności za dotychczas wykonaną część umowy. Ustalenie terminu płatności dłuższego niż 60 dni z naruszeniem powyższych przepisów powoduje, iż zamiast terminów umownych stosuje się termin 60 dniowy.

Ważne!

Skomplikowane? Nadal nie wszystko jest jasne? Klienci biura rachunkowego mogą liczyć na wsparcie dedykowanej księgowej. Zarejestruj się i sprawdź sam.  

3) Ocena uczciwości postanowień umownych

Z początkiem 2020 r. wśród okoliczności, które powinny być brane pod uwagę przy ocenie uczciwości postanowień umownych dodano np. czas, który jest zwykle potrzebny na sprzedaż towaru przez dłużnika czy też w przypadku dostosowania harmonogramu realizowanych dostaw/świadczonych usług do harmonogramu płatności.

Podmiotem, który ma obowiązek udowodnić, iż ustalony termin zapłaty dłuższy niż 60 dni nie jest rażąco nieuczciwy jest dłużnik. Ustalenie to następuje na wniosek wierzyciela. Z wnioskiem tym może on wystąpić zanim upłyną 3 lata od dnia, w którym nastąpiła lub miała nastąpić zapłata.

4) Rekompensata za koszty odzyskania należności

Art. 10 ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych wskazuje na prawo wierzyciela do rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. Przysługują one bez wezwania od dnia nabycia prawa do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych. Do końca 2019 r. rekompensata ta wynosi 40 EUR. Z początkiem 2020 r. kwota rekompensaty zależna jest od wartości odzyskiwanej należności:

• 40 EUR – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5 000 zł,
• 70 EUR – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5 000 zł ale niższa niż 50 000 zł,
• 100 EUR – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa 50 000 zł.

Nowością w art. 10 jest również zapis, iż roszczenie o rekompensatę nie może być zbyte przez wierzyciela.

5) Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty w transakcjach handlowych

6) Zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego i związane z nim konsekwencje

Nowością w ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych jest zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Zakaz ten dotyczy następujących podmiotów, niebędących podmiotami publicznymi:

• przedsiębiorców w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców i podmiotów prowadzących działalność w rozumieniu art. 6 ust. 1 Prawa przedsiębiorców (np. rolników wynajmujących pokoje),
• osób wykonujących wolny zawód,
• oddziałów i przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, przedsiębiorców z państw UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu – stron umowy o Europejskim Obszarze gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej,
• podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych (np. jednostki sektora finansów publicznych).

O nadmiernym opóźnieniu mówimy, kiedy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych lub spełnionych po ustalonym terminie w okresie trzech kolejnych miesięcy przez wskazany wyżej podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 zł.

To czy dany podmiot nadmiernie opóźnia się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych ustalane jest przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK). Postępowanie prowadzone jest z urzędu np. na podstawie danych uzyskanych z Krajowej Informacji Skarbowej czy też na podstawie otrzymanego zgłoszenia. Elementem takiego postępowania może być np. kontrola prowadzona przez pracownika UOKiK lub Inspekcji Handlowej.

Nałożona kara we wskazanych w ustawie warunkach może być obniżona (o 10% lub 20%) lub też podwyższona (o 50%). Podwyższenie kary będzie miało miejsce w przypadku stwierdzenia, iż podmiot ponownie opóźniania się ze spełnieniem świadczeń pieniężnych.

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych poza wskazanymi wyżej zmianami wprowadziła także inne rozwiązania mające na celu poprawę płynności finansowej, szczególnie małych podmiotów. Szereg zmian został wprowadzony do ustaw o podatku dochodowym od osób fizycznych, prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, a także kodeksu cywilnego.