Ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne| ifirma.pl

Do kogo skierowana jest ustawa o ograniczeniu ?

Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne określa ograniczenia w prowadzeniu działalności gospodarczej przez:

pracowników urzędów państwowych, w tym członków korpusu służby cywilnej, zajmujących stanowiska kierownicze:

– dyrektora generalnego, dyrektora departamentu (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz naczelnika wydziału (jednostki równorzędnej) – w urzędach naczelnych i centralnych organów państwowych,

– dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, dyrektora wydziału (jednostki równorzędnej) i jego zastępcy oraz głównego księgowego, kierownika urzędu rejonowego i jego zastępcy 1 oraz głównego księgowego – w urzędach terenowych organów rządowej administracji ogólnej,

– kierownika urzędu i jego zastępcy – w urzędach terenowych organów rządowej administracji specjalnej;

pracowników urzędów państwowych, w tym członków korpusu służby cywilnej, zajmujących stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskami wymienionymi w pkt 1;
innych niż wymienieni w pkt 1 i 2 członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
innych niż wymienieni w pkt 1 i 2 członków korpusu służby cywilnej zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej;
dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli oraz pracowników Najwyższej Izby Kontroli nadzorujących lub wykonujących czynności kontrolne;
radców Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i referendarzy zatrudnionych w Urzędzie Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej;
Przewodniczącego i Zastępców Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego;
pracowników zatrudnionych w Urzędzie Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań, o których mowa w art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 2100 oraz z 2023 r. poz. 614);
pracowników regionalnych izb obrachunkowych zajmujących stanowiska: prezesa, członka kolegium, naczelnika wydziału oraz inspektora do spraw kontroli;
pracowników samorządowych kolegiów odwoławczych zajmujących stanowiska: przewodniczącego, jego zastępcy oraz etatowego członka kolegium;
wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), zastępców wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), skarbników gmin, sekretarzy gmin, kierowników jednostek organizacyjnych gminy, osoby zarządzające i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta);
członków zarządów powiatów, skarbników powiatów, sekretarzy powiatów, kierowników jednostek organizacyjnych powiatu, osoby zarządzające i członków organów zarządzających powiatowymi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu starosty;
członków zarządów województw, skarbników województw, sekretarzy województw, kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, osoby zarządzające i członków organów zarządzających wojewódzkimi osobami prawnymi oraz inne osoby wydające decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa;
członków zarządu związku metropolitalnego, skarbnika związku metropolitalnego i sekretarza związku metropolitalnego;
członków zarządu Narodowego Banku Polskiego oraz pracowników Narodowego Banku Polskiego zajmujących stanowiska dyrektora oddziału okręgowego, dyrektora departamentu (komórki równorzędnej) i ich zastępców oraz osób zajmujących stanowiska równorzędne pod względem płacowym ze stanowiskiem dyrektora departamentu i jego zastępcy;
pracowników banków państwowych zajmujących stanowiska: prezesa, wiceprezesa, członka zarządu oraz skarbnika;
pracowników przedsiębiorstw państwowych zajmujących stanowiska: dyrektora przedsiębiorstwa, jego zastępcy oraz głównego księgowego;
osoby pełniące w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa oraz spółkach, w których udział Skarbu Państwa przekracza 50% kapitału zakładowego lub 50% liczby akcji, funkcje: prezesa, wiceprezesa i członka zarządu;
pracowników agencji państwowych zajmujących stanowiska: prezesa, wiceprezesa, dyrektora zespołu, dyrektora oddziału terenowego i jego zastępcy – lub stanowiska równorzędne;
inne osoby pełniące funkcje publiczne, jeżeli ustawa szczególna tak stanowi.

Chcesz wiedzieć co należy rozumieć przez Osobę Zajmującą Eksponowane Stanowisko Polityczne (PEP) ? Jeśli tak, to przeczytaj ten artykuł.

Zakazy prowadzenia działalności gospodarczej

Osoby wymienione w ustawie w okresie zajmowania stanowisk lub pełnienia funkcji nie mogą:

być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego lub likwidatorami tych spółek, a także być pełnomocnikami wspólnika, o których mowa w art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników (Dz. U. z 2023 r. poz. 343);
być syndykami lub zastępcami syndyków w postępowaniu upadłościowym lub nadzorcami lub zarządcami w postępowaniu restrukturyzacyjnym;
być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność;
być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych;
być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą;
posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10% kapitału zakładowego – w każdej z tych spółek;
prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności; nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego, a także pełnienia funkcji członka zarządu na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (Dz. U. z 2020 r. poz. 1907).

Zgodnie z analizowaną ustawą, osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą m.in. być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego, prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami oraz zasiadać w zarządach fundacji prowadzących działalność gospodarczą.

WAŻNE

– ustawa również wprowadza zakaz zatrudnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w spółkach z udziałem Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego albo wykonywania przez niego innych czynności w takich spółkach.

Wójt (burmistrz, prezydent miasta) nie może być zatrudniony lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, w których Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów.

Co więcej, Wójt (burmistrz, prezydent miasta) pozostający w stosunku pracy z pracodawcami w postaci np. spółek prawa handlowa, gdzie Skarb Państwa posiada 10% akcji lub udziałów, otrzymuje urlop bezpłatny na okres sprawowania funkcji oraz trzech miesięcy po jego zakończeniu – bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Stosunek pracy zawarty na czas określony, który ustałby przed terminem zakończenia urlopu bezpłatnego, przedłuża się do trzech miesięcy po zakończeniu tego urlopu.

W przypadku gdy w okresie sprawowania funkcji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego nabędzie bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów w spółce, w której ten wójt (burmistrz, prezydent miasta) wykonuje pracę na podstawie stosunku pracy, otrzymuje on urlop bezpłatny na okres sprawowania funkcji oraz trzech miesięcy po jego zakończeniu, licząc od dnia, w którym Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego nabyła bezpośrednio lub pośrednio przez inne podmioty co najmniej 10% akcji lub udziałów w tej spółce.

Kary za naruszenie zakazów przewidzianych ustawą o ograniczeniu

Za naruszenie zakazów, o których mowa w omawianej ustawie grożą następujące sankcje, tj.:

odpowiedzialność dyscyplinarna;
rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika;
odwołanie ze stanowiska;
wygaśnięcie mandatu, np. w przypadku prezydenta miasta.

Zastanawiasz się czym są koncesje a czym są licencje i w jakiego rodzaju działalności należy je uzyskać? Jeśli tak, to przejdź do tego artykułu.

Praktyczne orzecznictwo

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2014 r., sygn. akt II CSK 380/13

Zaprzestanie prowadzenia działalności gospodarczej oznacza między innymi rozwiązanie stosunków cywilnoprawnych z udziałem osób objętych zakazem, przy czym brak jest podstaw do przyjęcia, że samo powołanie do pełnienia funkcji lub objęcie stanowiska przez osoby wymienione w art. 1 i 2 ustawy z 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne stanowi okoliczność niezależną od tych osób, uniemożliwiającą należyte wykonanie zobowiązania. Jeśli ktoś decyduje się na objęcie w przyszłości tego typu stanowisk, powinien uwzględnić przy wyrażeniu woli kandydowania obowiązywanie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej i nie może oczekiwać, że konsekwencje dokonanego wyboru będą ponosić dotychczasowi kontrahenci.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 czerwca 2014 r., sygn. akt II OSK 1117/14

Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne znajduje zastosowanie do wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, ustanawiając dla tych podmiotów m.in. zakaz posiadania w spółkach prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziałów przedstawiających więcej niż 10% kapitału zakładowego – w każdej z tych spółek.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2014 r., sygn. akt I PK 206/13

Dyrektor publicznego zakładu opieki zdrowotnej podlega przepisom ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 ze zm.).

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 14 listopada 2011 r., sygn. akt II SA/Po 466/11

Ustawa z 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności przez osoby pełniące funkcje publiczne ma zastosowanie do wszystkich pracowników i urzędników zatrudnionych w Ministerstwie Finansów.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 21 maja 2013 r., sygn. akt II SA/Ol 263/13

Zarówno zakres obowiązków, jak i odpowiedzialność spoczywająca na osobie pełniącej funkcję skarbnika powiatu powodują, że jest to pracownik samorządowy o szczególnym statusie.
Skoro, zgodnie z art. 5 ust. 6 ustawy z 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, odwołanie skarbnika powiatu w trybie art. 5 ust. 3 tej ustawy jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, to tym bardziej nieuzasadnione byłoby dopuszczenie do odwołania skarbnika przez radę powiatu bez wniosku starosty, który w stosunku do skarbnika wykonuje czynności z zakresu prawa pracy.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 2015 r., sygn. akt II PK 22/14

Stanowisko równorzędne pod względem płacowym to stanowisko zapewniające wynagrodzenie na takim samym poziome płacowym, co nie oznacza, że relacja ta spełnia się tylko wtedy, gdy wynagrodzenia nie będą się różnić kwotowo.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 22 listopada 2016 r. III SA/Kr 871/16

Art. 4 pkt 6 w związku z art. 5 ust. 2 ustawy z 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne stanowi odrębną i niezależną od art. 38 u.s.o. podstawę do odwołania dyrektora szkoły prowadzonej przez daną jednostkę samorządu terytorialnego. Prowadzenie niedopuszczalnej działalności gospodarczej przez dyrektora jako kierownika gminnej jednostki organizacyjnej nie stanowi także przesłanki do odwołania takiej osoby na podstawie art. 38 ust. 1 pkt 2 u.s.o. z tego powodu, że art. 38 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy wymaga wystąpienia szczególnie uzasadnionego przypadku, który jedynie umożliwia odwołanie dyrektora szkoły, a art. 5 ust. 2 ustawy z 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nakazuje bezwzględne odwołanie dyrektora szkoły, który w okresie pełnienia tej funkcji jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą.

Podsumowanie

Z tekstem ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne zapoznasz się tutaj.