Podatek od niektórych instytucji finansowych

Podatek od niektórych instytucji finansowych określany jako również podatek bankowy i został wprowadzony do polskiego systemu prawnego z dniem 1 lutego 2016 r.

Cel ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych

Cel ustawy o podatku od niektórych instytucji finansowych koncentruje się na pozyskaniu dodatkowego źródła finansowania wydatków budżetowych, w szczególności wydatków społecznych oraz zwiększenie udziału sektora finansowego w finansowaniu wydatków budżetowych.

Dodatkowo w piśmiennictwie wskazuje się, że „przyjęło się wyróżniać następujące cele, których realizacji miała służyć danina od instytucji finansowych:

• fiskalny, tj. związany z koniecznością ustabilizowania trudnej sytuacji finansowej budżetów krajowych w okresie kryzysu; cel fiskalny związany był jednocześnie z założeniem, że dotychczas instytucje finansowe podlegały niedostatecznemu opodatkowaniu w związku ze stosowanym powszechnie w UE zwolnieniem dla usług finansowych;
• sprawiedliwej odpłaty – w tym zakresie daniny służyć miały uzyskaniu, rozłożonego w czasie, zwrotu kosztów, jakie poniosły społeczeństwa europejskie w związku z realizacją programów typu bail-out dla instytucji finansowych;
• motywacyjny – w niektórych jurysdykcjach przyjęto, że danina od instytucji finansowych może spełniać funkcję instytucji zniechęcającej do podejmowania określonej działalności finansowej – w szczególności przez opodatkowanie wyższą stawką aktywów/transakcji, które wiązano z wyższym poziomem ryzyka działalności” [tak P. Karwat, Podatek od niektórych instytucji finansowych, s. 1031–1032].

Przedmiot i podstawa opodatkowania podatkiem od niektórych instytucji finansowych

Przedmiotem opodatkowania podatkiem są aktywa podmiotów będących podatnikami podatku [por. art. 3].

Czym są zatem aktywa ? Zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, w szczególności art., 3 pkt 12 przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.

Z kolei w literaturze wskazuje się na zróżnicowanie podstawy podatku, albowiem podstawę tę mogą stanowić:

• aktywa;
• aktywa ważone ryzykiem;
• aktywa i zobowiązania pozabilansowe ważone ryzykiem;
• pasywa;
• zobowiązania;
• pasywa;
• suma bilansowa oraz zobowiązania pozabilansowe, których udzielono, całkowity wymóg kapitałowy;
• zysk;
• transakcje – obrót instrumentami finansowymi;
• czynności bankowe, finansowe;
• innowacyjne instrumenty finansowe [tak S. Bogucki [w:] A. Bogucki, S. Bogucki, Podatek od niektórych instytucji finansowych. Komentarz, Warszawa 2022, art. 3].

Przepis art. 5 ustawy od niektórych instytucji finansowych określa podstawę opodatkowania, która stanowi fundament konstrukcji każdego podatku, która to nawiązuje do przedmiotu opodatkowania, tj. aktywów podatników, stanowi ona bowiem nadwyżkę sumy ich aktywów ponad wartości ustalone przez prawodawcę.

Podstawę opodatkowania podatkiem od niektórych instytucji finansowych w przypadku:

• banków krajowych oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych stanowi nadwyżka sumy wartości aktywów podatnika ponad kwotę 4 mld zł, która wynika z zestawienia obrotów i sald, ustalonego na ostatni dzień miesiąca na podstawie zapisów na kontach księgi głównej;
• krajowych zakładów ubezpieczeń, krajowych zakładów reasekuracji, oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji, głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji stanowi nadwyżka sumy wartości aktywów podatnika ponad kwotę 2 mld zł, która wynika z zestawienia obrotów i sald, ustalonego na ostatni dzień miesiąca na podstawie zapisów na kontach księgi głównej. Wartość tę oblicza się łącznie dla wszystkich podatników zależnych lub współzależnych pośrednio lub bezpośrednio od jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych ze sobą;
• instytucji pożyczkowych stanowi nadwyżka sumy wartości aktywów podatnika ponad kwotę 200 mln zł, która wynika z zestawienia obrotów i sald, ustalonego na ostatni dzień miesiąca na podstawie zapisów na kontach księgi głównej. Wartość tę oblicza się łącznie dla wszystkich podatników zależnych lub współzależnych pośrednio lub bezpośrednio od jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych ze sobą.

Obniżenie podstawy opodatkowania podatkiem od niektórych instytucji finansowych następuje w przypadku:

• banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych poprzez obniżenie o wartość funduszy własnych, ustaloną na ostatni dzień miesiąca;
• banków krajowych, które są bankami zrzeszającymi poprzez obniżenie o wartość środków finansowych zgromadzonych na wszystkich rachunkach zrzeszonych banków spółdzielczych, prowadzonych przez podatnika;
• spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych poprzez obniżenie o wartość funduszy własnych, ustaloną na ostatni dzień miesiąca;
• banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych poprzez obniżenie o kwoty, o które podatnik, wykonując decyzję, podwyższył fundusze własne w okresie miesiąca, za który ustala się podstawę opodatkowania;
• banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych poprzez obniżenie o wartość aktywów nabytych przez podatnika od Narodowego Banku Polskiego (NBP), które są zabezpieczeniem kredytu refinansowego udzielonego przez NBP;
• banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych poprzez obniżenie o wartość aktywów w postaci skarbowych papierów wartościowych, w postaci papierów wartościowych ustawowo objętych gwarancją Skarbu Państwa oraz wynikających z transakcji odkupu (tzw. transakcji repo), której przedmiotem są skarbowe papiery wartościowe;
• krajowych zakładów ubezpieczeń, krajowych zakładów reasekuracji, oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji, głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji poprzez obniżenie o wartość aktywów zgromadzonych w ramach umów o prowadzenie Pracowniczych Planów Kapitałowych;
• banków krajowych, oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych, spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, krajowych zakładów ubezpieczeń, krajowych zakładów reasekuracji, oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji, głównych oddziałów zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji poprzez obniżenie o wartość aktywów w postaci:

– nabytych przez podatnika obligacji emitowanych przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny lub podmiot zarządzający aktywami,

– kredytów lub pożyczek udzielonych przez podatnika Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu lub podmiotowi zarządzającemu aktywami.

Jeżeli dla określenia podstawy opodatkowania stosowane są kwoty wyrażone w walucie obcej, przeliczenia na złote kwot wyrażonych w walucie obcej dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień, na który ustalana jest podstawa opodatkowania [por. art. 6 ustawy od niektórych instytucji finansowych].

Podatnik podatku od niektórych instytucji finansowych

Podatnikami podatku są:

• banki krajowe;
• oddziały banków zagranicznych;
• oddziały instytucji kredytowych;
• spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe;
• krajowe zakłady ubezpieczeń;
• krajowe zakłady reasekuracji;
• oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji;
• główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń i zagranicznych zakładów reasekuracji;
• instytucje pożyczkowe.

Podatnicy są obowiązani, bez wezwania właściwego organu podatkowego:

składać właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracje podatkowe według ustalonego wzoru; obliczać i wpłacać podatek na rachunek właściwego urzędu skarbowego

– za miesięczne okresy rozliczeniowe w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego podatek dotyczy.

Jednakże powyższy obowiązek nie dotyczy podatników w przypadku których wielkość podstawy opodatkowania określona zgodnie z art. 5 ust. 1-3, po zastosowaniu obniżeń określonych w art. 5 ust. 4-9, nie powoduje powstania obowiązku wpłacenia podatku na rachunek właściwego urzędu skarbowego.

Właściwość organów podatkowych

Właściwym organem podatkowym w zakresie podatku jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowo ze względu na siedzibę podatnika. Natomiast w przypadku braku możliwości ustalenia właściwego organu podatkowego zgodnie z ust. 1 właściwym organem podatkowym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście.

Zwolnienia i ulgi podatkowe

Zwolnienie z podatku od niektórych instytucji państwowych przysługuje następującym podmiotom, tj.:

• bankom państwowym;
• podatnikom, w stosunku do których Komisja Nadzoru Finansowego wydała decyzję:

• w sprawach, o których mowa w art. 12 ust. 2 pkt 1 lit. v, x, y, pkt 3 lit. f, g, h oraz ust. 2a pkt 6 i 7 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, przykładowo w sprawach takich jak:

  
  -likwidacji banku;
  -działalności banku i wnioskowania o jego upadłość;
  -ustanowienia zarządu komisarycznego w banku;
  -likwidacji przymusowej zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji;
  -ustanowienia zarządu komisarycznego zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji;
  -występowania z wnioskiem o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń i zakładu reasekuracji;
  -ustanowienia i odwołania kuratora spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej;
  -wydawania decyzji o ustanowieniu zarządcy komisarycznego spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej;  

  zawieszeniu działalności spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, o której mowa w art. 74k ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych

  
  -do czasu wykonania tej decyzji.
• podatnicy objęci:

-wdrożonym planem naprawy;
-programem postępowania naprawczego;
-planem naprawczym.

Podsumowanie

Podatek od instytucji finansowych ma charakter majątkowy, a jego przedmiotem opodatkowania są aktywa podmiotów będących podatnikami. Z kolei podatnikami tego podatku są m.in. banki krajowe, oddziały banków zagranicznych czy też oddziały instytucji kredytowych.

Przejdź do tego artykułu jeśli chcesz wiedzieć czym jest podatek tonażowy.