Samozatrudnienie a etat. Kiedy samozatrudnienie się opłaca?

Według danych GUS świadczenie usług w ramach samozatrudnienia to druga, zaraz po umowie-zlecenie, najczęściej spotykana nietypowa forma zatrudnienia w Polsce. Pracodawcy nie chcą ponosić wysokich kosztów zatrudnienia pracownika, pracownicy z kolei chcą otrzymywać „na rękę” więcej pieniędzy.

Warto wiedzieć, że wynagrodzenie netto wypłacane pracownikowi zatrudnionemu na umowę o pracę na tzw. minimalną krajową to tylko 60% całej kwoty składającej się na koszt zatrudnienia, które ponosi pracodawca. Całkowity koszt zatrudnienia pracownika zarabiającego na rękę 1 355,69 zł (minimalna krajowa w 2016 r.) wynosi łącznie 2 231,29 zł, z czego 900 zł to ZUS i podatki. Przy pensji 2 000 zł netto dodatkowe koszty zatrudnienia wynoszą ponad 1 300 zł. Coraz więcej firm i pracowników stawia więc na samozatrudnienie.

Samozatrudnienie, czyli własna działalność gospodarcza

Samozatrudnienie daje pracownikowi możliwość zarobienia większych pieniędzy, z drugiej strony jest to własna działalność gospodarcza, z którą wiążą się określone obowiązki. Z chwilą założenia działalności przedsiębiorca staje się zobligowany do opłacania składek ZUS i odprowadzania podatków.

ZUS

Osoby, które nie prowadziły działalności gospodarczej w ciągu ostatnich 60 miesięcy i nie zamierzają świadczyć usług na rzecz byłego pracodawcy (takich samych, jakie świadczyli, gdy byli zatrudnieni na umowę o pracę), mogą skorzystać z tzw. małego ZUSu. ZUS preferencyjny dotyczy składek społecznych i przysługuje przedsiębiorcom przez okres pierwszych pełnych 24 miesięcy. W 2016 roku wynosi 451,68 zł (kwota bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego) i 465,28 zł (z ubezpieczeniem chorobowym). Duży ZUS to odpowiednio 1061,91 zł i 1121,52 zł.

Jeśli jednak przedsiębiorca był zatrudniony na podstawie umowy o pracę, ale teraz zakres świadczonych przez niego usług na rzecz byłego pracodawcy będzie inny, to również będzie miał prawo do małego ZUSu. Przechodząc na samozatrudnienie warto więc zwrócić uwagę na zapisy w umowie, fakturach i kodach PKD.

Podatek dochodowy

Prowadzenie działalności gospodarczej wiąże się też z opłacaniem podatku dochodowego. Każdy przedsiębiorca musi co miesiąc lub co kwartał wyliczyć, a następnie wpłacić należny państwu podatek, czyli tzw. zaliczkę na podatek dochodowy.

Rejestrując działalność przedsiębiorca ma do wyboru 4 formy opodatkowania: zasady ogólne, podatek liniowy, ryczałt i kartę podatkową. Karta podatkowa jest przeznaczona dla niewielkich zakładów usługowych i handlowych (np. usługi zegarmistrzowskie lub krawieckie), więc nie będziemy jej tutaj opisywać.

W przypadku zasad ogólnych przedsiębiorca opłaca:

Podatek według dwóch stawek: 18% (jeśli osiąga nie więcej niż 85 528,00 zł do­chodu rocznie) i 32% (powyżej 85 528 zł dochodu). Zaletą skali podatkowej jest przede wszystkim to, że pozwala ona korzystać z ulg podatkowych, a także rozliczać się wspólnie z małżonkiem lub na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dziecko.

W przypadku podatku liniowego:

Stawka podatkowa jest jedna i ta sama i wynosi 19% dochodu. Przyjęło się, że podatek liniowy jest korzystny dla przedsiębiorców osiągających dochody przekraczające 100.000-110.000 zł rocznie, jednak nie zawsze tak jest. Podatek liniowy uniemożliwia rozliczanie się na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dziecko, a także wspólnie z małżonkiem.

W przypadku ryczałtu obowiązuje:

6 stawek podatkowych (2%, 3%, 5,5% 8,5%, 17% i 20%). Przepisy prze­wi­dują różne stawki dla różnych działalności. Usługi związane z oprogramowaniem obowiązuje przeważnie stawka 17%, dlatego mało który programista decyduje się na tę formę opodatkowania. Ryczałt uniemożliwia bowiem rozliczanie kosztów prowadzenia działalności. Uniemożliwia również wspólne opodatkowanie zarobków z małżonkiem oraz rozliczanie się na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Przedsiębiorca, który chciałby wybrać podatek zryczałtowany powinien najpierw sprawdzić czy nie jest z niego wyłączony – niektóre rodzaje działalności nie mogą być opodatkowane ryczałtem.

Osoby, które będą świadczyć usługi na rzecz byłego pracodawcy (takie same, jakie świadczyli, gdy byli zatrudnieni na umowę o pracę), w pierwszym roku prowadzenia działalności nie mają możliwości wybrania podatku liniowego i ryczałtu. Ponownie więc warto zwrócić uwagę na zapisy w umowie i fakturach oraz na kody PKD.

VAT i kasa fiskalna

Rozpoczynając działalność przedsiębiorca nie musi od razu rejestrować się jako płatnik podatku VAT. Obowiązek rejestracji VAT nastąpi, gdy wartość sprzedaży (np. usług) w jego firmie przekroczy określony przepisami limit (w 2016 roku wynosi on 150.000 zł – jeśli zakładamy firmę w trakcie roku, to limit jest liczony proporcjonalnie).

Jeśli przedsiębiorca zamierza świadczyć usługi wyłącznie dla firm, to nie musi stosować kasy fiskalnej.

Kiedy opłaca się przejść na samozatrudnienie? Obliczenia

Wielu przedsiębiorców kalkulując opłacalność przejścia na samozatrudnienie bierze pod uwagę jedynie szacowany przychód i wysokość składek do ZUS. To błąd. Tak naprawdę należy wziąć pod uwagę szacowany przychód, składki ZUS i comiesięczne zaliczki na podatek dochodowy, a także ponoszone co miesiąc koszty takie jak np. księgowość.

Opłaty za składki ZUSu są stałe w danym roku. Koszty uzyskania przychodu i zaliczka na podatek dochodowy to kwestia indywidualna u każdego przedsiębiorcy. Dla potrzeb obliczeń przyjmijmy więc, że przedsiębiorca będzie ponosił co miesiąc ok. 300 zł kosztów uzyskania przychodu – w praktyce rzadko się zdarza, by przedsiębiorca w ogóle nie ponosił kosztów.

Etat a samozatrudnienie – mały ZUS, 300 zł kosztów miesięcznie

Przyjmujemy, że w przypadku własnej działalności przedsiębiorca będzie zarabiać tyle, ile zarabiał brutto na etacie. Tabela obrazuje średni miesięczny zarobek osoby samozatrudnionej „na czysto”, już z opłaceniem ZUSu i podatku, biorąc pod uwagę 12 pierwszych miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Kwota została dodatkowo pomniejszona o 300 zł (koszty).

W powyższej sytuacji granica opłacalności dla przejścia na samozatrudnienie zaczyna się od zarobków w wysokości 2 000 zł netto z umowy o pracę, ale tylko jeśli przy przejściu na samozatrudnienie przedsiębiorcy będzie przysługiwała stawka 3% ryczałtu. W przypadku opodatkowania według zasad ogólnych przejście na samozatrudnienie zaczyna się opłacać dopiero przy zarobkach w granicy 3 000 zł netto z umowy o pracę, a w przypadku podatku liniowego: 3 500 zł netto z umowy o pracę.

Etat a samozatrudnienie – duży ZUS, 300 zł kosztów miesięcznie

Znów przyjmujemy, że w przypadku własnej działalności przedsiębiorca będzie zarabiać tyle, ile zarabiał brutto na etacie. Tutaj również tabela obrazuje średni miesięczny zarobek „na czysto”, już z opłaceniem ZUSu i podatku, biorąc pod uwagę 12 pierwszych miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Kwota została pomniejszona o 300 zł (koszty).

W takiej sytuacji przejście na samozatrudnienie zaczyna się opłacać dopiero przy zarobkach powyżej 4 000 zł netto z umowy o pracę, ale tylko wtedy, jeśli przedsiębiorcy będzie przysługiwać stawka 3% lub 8% ryczałtu. Jeśli przedsiębiorca nie będzie rozliczać się ryczałtem, to przejście na samozatrudnienie zacznie mu się opłacać dopiero przy zarobkach w granicy 7 000 zł netto z umowy o pracę, pod warunkiem, że wybierze opodatkowanie podatkiem liniowym.

Przed podjęciem decyzji o przejściu na samozatrudnienie warto jednak kierować się nie tylko zarobkami i dostępnymi formami opodatkowania. Własna działalność gospodarcza, tak jak i etat, ma swoje plusy i minusy.

Plusy i minusy samozatrudnienia

Osoba samozatrudniona traci prawo do urlopu wypoczynkowego. Jeśli nie będzie opłacać dobrowolnych składek chorobowych, nie będzie jej też przysługiwało prawo do zasiłku macierzyńskiego i wychowawczego, a także korzystania z zasiłku chorobowego. Przedsiębiorca musi jednak być ubezpieczony nieprzerwanie przez okres co najmniej 90 dni, aby nabyć prawo do zasiłku chorobowego. W przypadku umowy o pracę okres wyczekiwania jest krótszy i wynosi 30 dni.

Pracownik zatrudniony na umowę o pracę nie musi przejmować się prowadzeniem księgowości i pamiętaniem o odprowadzaniu podatków. To jego pracodawca odpowiada za poprawne rozliczenia przed ZUSem i urzędem skarbowym. Osoba samozatrudniona sama opowiada za obliczenie i odprowadzenie składek ZUS i podatku. Może prowadzić księgowość samodzielnie lub korzystać z usług biura rachunkowego (co wiąże się z dodatkowymi kosztami).

Dużą zaletą samozatrudnienia jest przede wszystkim większa swoboda w działaniu. Przedsiębiorca ma możliwość korzystania z optymalizacji podatkowej (w rezultacie otrzymując od pracodawcy większą wypłatę), a także swobodę w wyborze kontrahentów i dywersyfikacji źródeł przychodów. W przeciwieństwie do samozatrudnionych pracownicy zatrudnieni na umowę o pracę automatycznie podlegają opodatkowaniu według zasad ogólnych i bardzo często obowiązuje ich zakaz konkurencji. Tymczasem przedsiębiorca sam może zdecydować o tym według jakich zasad będzie płacił podatki. Prowadzenie własnej działalności gospodarczej wiąże się też z niższymi składkami ZUS przez pierwsze 2 lata.

Jeśli warunki sprzyjają, warto spróbować. Samozatrudnienie może być bardzo dobrym i opłacalnym pomysłem, a także okazją dla tych, którzy cenią sobie niezależność – zarówno ze względu na możliwość pracowania w domu, w dogodnych godzinach, jak i możliwość realizowania zleceń dla wielu firm na raz.

Zobacz inne zestawienie na ten temat –  Dlaczego warto założyć własną firmę?