Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. – zasady i obowiązki

Sprzedaż udziału w spółce z o.o. – zasady ogólne

Udział w spółce z o.o. to nic innego jak prawo majątkowe wspólnika sp. z o.o., które może być przedmiotem obrotu.

Zgodnie z przepisem art. 180 ustawy z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych (dalej jako KSH):

• zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi [por. § 1];
• w przypadku spółki, której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, zbycie przez wspólnika udziałów jest możliwe również przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym. Oświadczenia zbywcy i nabywcy opatruje się kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym [por. § 2].

Z kolei przepis art. 181 KSH stanowi, że:

• jeżeli według umowy spółki wspólnik może mieć tylko jeden udział, umowa spółki może dopuścić zbycie części udziału [por. § 1];
• w wyniku podziału nie mogą powstać udziały niższe niż 50 złotych [por. § 2].

Z powyższych regulacji wynika, że:

• przedmiotem zbycia może być nie tylko sam udział (jako całość), ale również jego część lub część ułamkowa;
• udziały mogą być obciążone zastawem albo użytkowaniem;
• zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi – taka forma podpisu zachowana jest wtedy, gdy:
  • podpis był złożony w obecności notariusza przy podpisywaniu umowy;
  • podpis nie był złożony w obecności notariusza, ale osoba podpisująca dokument uznała przed notariuszem podpis za własnoręczny;
• przez zbycie należy rozumieć czynność sprzedaży, darowizny, zamiany, obciążenia zastawem.

Zgoda zarządu na zbycie udziału w spółce z o.o.

Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może być uzależnione od zgody spółki albo ograniczone w inny sposób. Tym samym umowa spółki z o.o. może zawierać postanowienie uzależniające zbycie udziału od zgody spółki z o.o. albo określać procedurę udzielenia takiej zgody. W przypadku gdy umowa zawiera wyłącznie zapis o możliwości zbycia udziału, ale po uzyskaniu uprzednio zgody zarządu (bez żadnej wzmianki dotyczącej procedury udzielenia takiej zgody), to wówczas taka zgoda musi być zawarta w formie pisemnej w drodze uchwały.

Oczywiście może się również zdarzyć sytuacja, że zarząd nie wyrazi zgody na zbycie udziału albo nie podejmie stosownej uchwały. Wówczas wspólnik, który zamierza zbyć taki udział, zobowiązany jest do wystąpienia do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyrażenie zgody. Należy jednak pamiętać, iż taki wniosek może być złożony, a co za tym idzie uzasadniony, wyłącznie zaistnieniem ważnych powodów. Dodatkowo wniosek powinien zawierać informacje dotyczące strony nabywającej udział, a mianowicie wspólnik powinien po prostu wskazać, kto udział kupuje.

Jeśli chcesz wiedzieć, kiedy zgromadzenie wspólników podejmuje uchwały, to przeczytaj ten artykuł.

Prawo zwrócenia się do sądu rejestrowego o wyrażenie zgody na zbycie udziałów było również przedmiotem orzeczeń sądowych, przykładowo w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 czerwca 2010 r., sygn. akt I ACa 260/10 wskazano wprost, że:

Strona umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o., której skuteczność jest uzależniona od wyrażenia zgody na zbycie przez spółkę, po wyznaczeniu spółce terminu na zajęcie stanowiska, w razie bezskutecznego upływu takiego terminu zakończonego milczeniem spółki, może skorzystać z uprawnień przyznanych treścią art. 182 § 3 KSH i zwrócić się do sądu rejestrowego o wyrażenie zgody na zbycie udziałów.

Sąd rejestrowy może, ale nie musi uwzględnić wniosek wspólnika o zbycie udziału w spółce z o.o.:

• w przypadku odmowy udział nie może zostać zbyty, a nawet jeśli wspólnik dokona np. jego sprzedaży, to taka czynność będzie bezwzględnie nieważna;
• z kolei, gdy sąd rejestrowy wyrazi zgodę na zbycie udziału, to spółka z o.o. może w terminie wyznaczonym przez sąd rejestrowy przedstawić innego nabywcę. W razie braku porozumienia kwotę nabycia i termin jej zapłaty ustala sąd rejestrowy na wniosek wspólnika lub spółki po zasięgnięciu, w miarę potrzeby, opinii biegłego. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiściła kwoty nabycia w wyznaczonym terminie, wspólnik może rozporządzać swobodnie swoim udziałem, jego częścią lub ułamkową częścią udziału, chyba że nie przyjął oferowanej zapłaty.

Zakaz promocji i reklamy nabywania udziałów w spółce z o.o.

Oferta nabycia udziałów w spółce nie może być składana nieoznaczonemu adresatowi, a nabycie udziałów w spółce nie może być promowane przez kierowanie reklamy lub innej formy promocji do nieoznaczonego adresata.

Odpowiedzialność nabywcy udziału

W przypadku zbycia udziału lub jego części nabywca odpowiada wobec spółki solidarnie ze zbywcą za niespełnione świadczenia należne spółce ze zbytego udziału lub zbytej części udziału. Takie świadczenie musi być bezpośrednio związane z udziałem, a nie z osobą zbywcy. Chodzi tutaj przykładowo o obowiązek dokonywania dopłat.

Roszczenie spółki z o.o. wobec zbywcy z tytułu niespełnionych świadczeń należnych spółce ze zbytego udziału, zbytej części udziału lub ułamkowej części udziału przedawnia się z upływem 3 lat od zawiadomienia spółki o zbyciu udziału (jego części lub ułamkowej części).

Zawiadomienie spółki o przejściu udziału na nabywcę

O przejściu udziału, jego części lub ułamkowej części udziału na inną osobę oraz o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału zainteresowani, czyli zbywca i nabywca udziału, zawiadamiają spółkę, przedstawiając dowód przejścia bądź ustanowienia zastawu lub użytkowania. Zawiadomienie ma na celu poinformowanie spółki z o.o. o tym, kto i kiedy wszedł formalnie w posiadanie udziału.

Przejście udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz ustanowienie zastawu lub użytkowania jest skuteczne wobec spółki od chwili, gdy spółka otrzyma od jednego z zainteresowanych zawiadomienie wraz z dowodem dokonania czynności. Zawiadomienie może nastąpić w dowolnej formie.

W orzecznictwie wskazuje się, że uznanie konkretnej osoby za wspólnika wiąże się z koniecznością zawiadomienia spółki. Już na etapie zawiadomienia spółki powinny być co do zasady artykułowane wobec osoby trzeciej zastrzeżenia dotyczące prawidłowości podjęcia uchwały wyrażającej zgodę na zbycie przez wspólnika należących do niego udziałów [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2022 r., sygn. akt II CSKP 275/22].

Księga udziałów i zgłoszenie listy wspólników do sądu

Obowiązkiem zarządu jest prowadzenie księgi udziałów, do której należy wpisywać nazwisko i imię albo nazwę firmy i siedzibę każdego wspólnika, adres albo adres do doręczeń elektronicznych, liczbę i wartość nominalną udziałów wspólnika, a także ustanowienie zastawu lub użytkowania i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika oraz wszelkie zmiany dotyczące osób wspólników i przysługujących im udziałów.

Warto zapamiętać, że:

• księgę udziałów prowadzi zarząd w formie papierowej bądź elektronicznej;
• każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów;
• księga udziałów prowadzona jest zasadniczo dla celów ewidencyjnych i służy do ustalenia stanu posiadania udziałów przez poszczególnych wspólników od momentu rejestracji spółki w rejestrze przedsiębiorców oraz rejestrowania zmian dotyczących wspólników;
• po każdym wpisaniu zmiany zarząd składa sądowi rejestrowemu podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich oraz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału;
• jeżeli zmiana wspólników następuje na podstawie umowy zawartej przy wykorzystaniu wzorca umów albo jest skutkiem uchwały podjętej przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym, lista wspólników powinna być sporządzona przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzona kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym.

Podsumowanie

Zbycie udziałów poprzez ich sprzedaż jest czynnością możliwą i powszechnie stosowaną. Pamiętać jednak należy, że czynność ta wymaga zasadniczo zgody zarządu albo zgody sądu rejestrowego. Nie można bowiem samodzielnie decydować o tym komu i kiedy udział zostanie sprzedany, ponieważ spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w przypadku gdy jej skład jest wieloosobowy, musi wyrazić zgodę na wejście innej osoby do grona wspólników chociażby w celu uchronienia się przed wejściem do spółki osoby niepożądanej.

Zastanawiasz się, czym jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jak ją założyć i gdzie zgłosić? Jeśli tak, to przejdź tutaj.