Sztuczna inteligencja regulacje prawne. Co musisz wiedzieć jako przedsiębiorca?

Rozumienie AI. Co to jest i jak wpływa na biznes?

Sztuczna inteligencja to zbiór technologii i metod, które pozwalają maszynom na naśladowanie ludzkich zdolności poznawczych. Systemy AI potrafią uczyć się oraz rozwiązywać problemy w sposób coraz bardziej zbliżony do człowieka. Kluczową rolę odgrywa tu uczenie maszynowe i uczenie głębokie, które umożliwiają algorytmom samodzielną optymalizację na podstawie danych.

Zastosowania AI są niemal nieograniczone:

• od generowania treści — tekstów, tak jak robi to ChatGPT i Bard, czy obrazów w Midjourney i DALL·E-3,
• przez tłumaczenia — bardzo przydatne w przypadku międzynarodowej działalności,
• rozpoznawanie obrazów i dźwięków — stosowane na przykład przy kontroli środowiska pracy za pomocą kamer czy nagrań rozmów z call center,
• po zaawansowaną analizę danych z różnych źródeł — od mediów społecznościowych po czujniki z sensorów przemysłowych.

To prawdziwa rewolucja, która zmienia oblicze wielu branż. AI pozwala firmom zautomatyzować procesy, lepiej rozumieć klientów czy opracowywać nowe produkty. Jednak technologia niesie ze sobą także zagrożenia — stąd konieczność regulacji prawnych.

Sztuczna inteligencja regulacje prawne: Kluczowe pojęcia i zasady

Wdrażając rozwiązania AI w swojej firmie, musisz mieć świadomość obowiązujących regulacji prawnych związanych ze stosowaniem sztucznej inteligencji. Najważniejsze z nich to:

• prawo autorskie,
• prawo o ochronie danych osobowych,
• prawa dotyczące odpowiedzialności za funkcjonowanie sztucznej inteligencji używanej przez firmy.

Prawo autorskie a sztuczna inteligencja

Prawo autorskie chroni prawa osobiste i majątkowe twórców. W wielu krajach jego ochroną objęte mogą być tylko dzieła stworzone przez człowieka. W związku z czym prawnicy skłaniają się do interpretacji, że utwory tworzone wyłącznie przez AI w automatycznym procesie nie podlegają prawu autorskiemu, mimo że sztuczna inteligencja zwykle nie jest w stanie tworzyć treści bez współpracy z człowiekiem.

W kontekście biznesowym wątpliwości dotyczące regulacji prawnych związanych z autorstwem dotyczą:

• wykorzystania dzieł żyjących twórców do uczenia sztucznej inteligencji– dotyczy to firm, które tworzą swoje modele lub douczają istniejące korzystając z publicznie dostępnych danych; prawu autorskiemu podlegają bowiem wszystkie utwory – od malarstwa i rzeźby, przez branding po teksty publikowane na stronach internetowych,
• ochrony materiałów firmowych stworzonych z użyciem sztucznej inteligencji — tutaj konieczne jest staranne zapoznanie się z regulaminami poszczególnych narzędzi AI, aby dowiedzieć się, na jakie regulacje prawne się powołują. Zwykle jednak prawa do utworu stworzonego we współpracy z AI przekazują one osobie wpisującej wskazówki, czyli prompty dla sztucznej inteligencji, pozostawiając sobie możliwość wykorzystania tworzonych treści do celów promocyjnych lub badawczych.

30 października 2023 zapadł pierwszy wyrok w słynnym procesie o naruszenie praw autorskich wytoczonym przez trzy amerykańskie artystki Sarah Anderson, Kelly McKernan, and Karla Ortiz trzem firmom stojącym za wiodącymi generatorami obrazów — Midjourney, Stable Diffusion, i Dream Up. Artystki napisały w pozwie, że modele sztucznej inteligencji uczone były na ich dziełach bez ich zgody, przez co mogły generować utwory kopiujące ich dzieła, naruszając ich prawa autorskie. Sąd oddalił jednak ich roszczenia w 28-stronicowym orzeczeniu, w którym stwierdza między innymi, że w USA prawa autorskie muszą zostać zarejestrowane, aby móc wnieść pozew w sprawie ich domniemanego naruszenia. Zaś artystki nie były w stanie wskazać, które ich dzieła znalazły się w zbiorze danych obrazów pobranych z internetu i wykorzystanych do szkolenia sztucznej inteligencji.

Prawo o ochronie danych osobowych

Prawo o ochronie danych osobowych (RODO) reguluje przetwarzanie danych osobowych, które jest kluczowe przy wielu zastosowaniach AI. Systemy AI często zbierają i przetwarzają ogromne ilości danych, stawiając tym samym przed przedsiębiorcami wyzwanie zapewnienia ich bezpieczeństwa. Dla przedsiębiorców oznacza to nie tylko konieczność zabezpieczenia pozyskanych informacji, ale także zapewnienie ich transparentnego przetwarzania i odpowiedzialności za cały proces. W praktyce wymaga wdrożenia skutecznych mechanizmów zabezpieczających i odpowiednich procedur zarządzania danymi, aby zagwarantować ochronę prywatności i respektowanie praw użytkowników.

Odpowiedzialność za AI

Obecnie trwają prace nad nowymi regulacjami, które mają ułatwić dochodzenie roszczeń za szkody spowodowane przez systemy AI. Kluczowym zagadnieniem jest tu kwestia odpowiedzialności cywilnej — czy za działania AI odpowiada producent, użytkownik, czy sam system.

Oczekiwane regulacje prawne mogą wprowadzić takie rozwiązania, jak:

• obowiązkowe ubezpieczenia dla producentów AI, czy
• specjalne fundusze kompensacyjne.

Dlatego ważne jest, aby przedsiębiorcy uważnie śledzili te zmiany i przygotowywali się na nowe wymogi i obowiązki.

Jak AI zmienia krajobraz prawny dla małych przedsiębiorstw?

Rewolucja w AI to szansa dla małych firm – dzięki nowym technologiom mogą one konkurować z dużymi graczami. Jednak implementacja zaawansowanych narzędzi AI wiąże się z koniecznością spełnienia rygorystycznych norm prawnych. A to wymaga nakładów finansowych i wiedzy, na które małe podmioty nie zawsze mogą sobie pozwolić.

Dlatego tak ważne jest, by mniejsi przedsiębiorcy z wyprzedzeniem zapoznali się z obowiązującymi i planowanymi regulacjami – pozwoli im to zminimalizować ryzyko prawne i wdrożyć AI w sposób odpowiedzialny. Warto skorzystać z usług prawników 3 specjalizujących się w nowych technologiach.

Źródło: DALL·E 3, prompt: Marta M. Kania (https://www.linkedin.com/in/martamatyldakania/)

Przykłady zastosowań AI w biznesie i ich implikacje prawne

Jak w praktyce wyglądają dylematy prawne przy wdrażaniu AI? Oto przykłady:

• chatboty – korzystanie w firmie z ChataGPT na licencji innej niż Enterprise wiąże się z koniecznością akceptacji regulaminu uczestnictwa w “eksperymencie naukowym” prowadzonym przez OpenAI; prowadzone rozmowy mogą być przeglądane oraz wykorzystywane do tworzenia zestawów danych służących do uczenia kolejnych generacji sztucznej inteligencji
• voiceboty – mogą gromadzić dane osobowe bez wiedzy rozmówców, co budzi wątpliwości co do ochrony prywatności; dane dotyczą bowiem nie tylko przedmiotu rozmowy, ale także na przykład zapisu głosu osoby. Jego niewielka próbka wystarczy do jego “sklonowania”, czyli stworzenia kopii za pomocą sztucznej inteligencji, dzięki której można stworzyć naturalnie brzmiące nagrania dowolnej treści, które będą brzmiały jak wypowiedzi tej osoby,
• personalizacja – algorytmy zbierające i kategoryzujące dane o użytkownikach mogą naruszać zasadę równego traktowania; istnieje także ryzyko, że mogą być wykorzystywane do manipulowania tworząc bańki informacyjne bazujące na 4 precyzyjnej personalizacji przekazu; dlatego jedną z podstawowych zasad etyki AI, a także przyszłych regulacji prawnych dotyczących wykorzystania sztucznej inteligencji, będzie transparentność wykorzystania danych – jak będzie jednak ona wyglądać w praktyce – nie wiadomo;
• samochody autonomiczne – wymagają nowych regulacji w zakresie bezpieczeństwa i odpowiedzialności za ewentualne wypadki z udziałem samochodów pozbawionych kierowcy.

Jak widać, z pozoru niezwiązane z prawem kwestie techniczne implikują konieczność przestrzegania licznych przepisów. A to tylko wybrane przykłady najbliższe dzisiejszej biznesowej codzienności.

Najważniejsze wyzwania prawne związane z implementacją AI w małych firmach

Co konkretnie może spędzać sen z powiek właścicielom mniejszych firm wdrażających zaawansowane systemy AI? Są to przede wszystkim:

• skomplikowane i zmieniające się regulacje prawne – w szybko zmieniającym się krajobrazie narzędzi AI trudno nadążyć za nowościami technologicznymi, natomiast dotyczące ich regulacje prawne powstają powoli, pozostaje więc śledzenie regulaminów używanych narzędzi oraz konsultacje z prawnikiem specjalizującym się w prawie, którego dotyczy obszar działania firmy,
• odpowiedzialność za błędy AI — to dla właścicieli firm jedna z podstawowych kwestii związanych z wdrożeniem najnowszych osiągnięć z dziedziny sztucznej inteligencji, pytanie brzmi: kto odpowie za ewentualne szkody w razie naruszenia ochrony danych osobowych klientów lub plagiatu popełnionego przez generator wpisów na media społecznościowe,
• prawa do stworzonych przez AI dzieł — jak chronić własność intelektualną, jeśli jest ona tworzona we współpracy ze sztuczną inteligencją, aby ochrona była skuteczna w obrębie danego systemu prawnego? To bardzo istotna kwestia przy braku regulacji prawnych i praktycznych sposobów na odróżnienie treści generowanych od tworzonych przez człowieka,
• niezamierzona dyskryminacja — jak wyeliminować uprzedzenia algorytmów, które prowadzić mogą na przykład do tworzenia segmentów klientów „pierwszej” i „drugiej” kategorii według zasad kategoryzacji zrozumiałych tylko dla AI.

To fundamentalne dylematy, z którymi muszą zmierzyć się firmy wdrażające zaawansowane rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji.

Poradnik dla przedsiębiorców: Jak zapewnić zgodność z regulacjami prawnymi dotyczącymi AI?

W wielu krajach prace nad prawem regulującym wykorzystanie sztucznej inteligencji dopiero trwają. Siłą rzeczy – zapewnienie zgodności z regulacjami prawnymi dotyczącymi AI będzie możliwe dopiero, gdy zaczną one obowiązywać. W październiku 2023 Biały Dom opublikował “Executive Order on Safe, Secure, and Trustworthy Artificial Intelligence”, której szczegółowy opis znajduje się tutaj https://www.whitehouse.gov/ostp/ai-bill-of-rights/.

Rozporządzenie regulujące kwestie związane ze sztuczną inteligencją w Stanach Zjednoczonych ustanawia nowe standardy bezpieczeństwa i ochrony AI, których celem jest ochrona prywatności Amerykanów, a także promowanie innowacji i konkurencji, a także umocnienie amerykańskiej pozycji jako lidera w dziedzinie rozwoju sztucznej inteligencji na arenie międzynarodowej.

Kluczowe działania obejmują:

• ustanowienie wymogów testowania bezpieczeństwa i udostępniania wyników przez firmy rozwijające zaawansowane systemy AI,
• rozwój standardów, narzędzi i testów bezpieczeństwa AI,
• walkę z dyskryminacją powodowaną przez algorytmy,
• ochronę konsumentów, pacjentów, pracowników i uczniów,
• zapewnienie odpowiedzialnego rządowego wykorzystania AI.

Natomiast Unia Europejska pracuje nad “AI Act”, zbiorem regulacji prawnych obejmującym każde zastosowanie AI w UE. Ma obejmować wszystkie narzędzia oraz grupy interesu – państwa, przedsiębiorców i osoby prywatne. A także wprowadzać podział systemów AI na kategorie ryzyka:

1. Systemy stwarzające niedozwolone ryzyko — przykładowo, oparte na technikach podprogowych,
2. Systemy wysokiego ryzyka — takie jak identyfikacja biometryczna, czy zarządzanie krytyczną infrastrukturą,
3. Systemy ograniczonego ryzyka.

Odpowiedzialność związana z właściwym funkcjonowaniem systemów wysokiego ryzyka ciąży głównie na ich dostawcach​​, co może stać się sporym obciążeniem dla przedsiębiorstw dostarczających takie rozwiązania. Pełny tekst „Aktu o sztucznej inteligencji” można znaleźć tutaj: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A52021PC0206.

W jaki zatem sposób zminimalizować ryzyko prawne przy wdrażaniu AI w firmie? Poniżej kilka praktycznych porad. Przede wszystkim:

• skup się na przewidywanych skutkach wdrożenia systemów AI, by zawczasu wychwycić potencjalne zagrożenia,
• od początku pamiętaj o mechanizmach kontroli i nadzoru nad działaniem algorytmów, np. przez człowieka lub zautomatyzowane narzędzia monitorujące ich zachowanie,
• sprawdzaj, czy korzystasz z usług zaufanych dostawców technologii AI, czytaj regulaminy i ich aktualizacje,
• na bieżąco śledź regulacje prawne dotyczące AI i dostosowuj się do nich.

W razie wątpliwości, zasięgnij porady prawników specjalizujących się w nowych technologiach.

Przyszłość regulacji prawnych dotyczących AI. Czego mogą się spodziewać przedsiębiorcy?

Regulacje dotyczące AI nadal są w powijakach. Jednak już teraz widać, że idziemy w kierunku większej kontroli i nadzoru nad tą technologią. Przykładem jest unijny “AI Act”, nakładający surowe normy na systemy wysokiego ryzyka.

Z drugiej strony pojawiają się głosy, na przykład z Wielkiej Brytanii, postulujące luźniejsze przepisy, które nie zahamują innowacji. Być może przyszłością będzie jakiś złoty środek?

Niezależnie od dokładnych rozwiązań, wydaje się pewne, że regulacje dotyczące AI będą coraz bardziej rygorystyczne, dlatego przedsiębiorcy powinni już dziś brać je pod uwagę, wdrażając nowe technologie w swoich firmach.

Sztuczna inteligencja regulacje prawne – podsumowanie

Rewolucja w sztucznej inteligencji to ogromna szansa dla biznesu. Jednak wprowadzając zaawansowane rozwiązania AI w małej firmie, trzeba mieć świadomość licznych pułapek natury prawnej. Obowiązujące i planowane regulacje mogą przyprawić niejednego właściciela biznesu o ból głowy.

Dlatego kluczowe jest, by wcześnie zdobyć wiedzę o aspektach prawnych AI, przeprowadzać dokładne analizy ryzyka i stosować się do wszelkich wymogów. Wówczas zarówno przedsiębiorcy, jak i klienci, będą mogli w pełni korzystać z dobrodziejstw, jakie niesie ze sobą sztuczna inteligencja.