Umowa komisu – treść i przedmiot umowy + wzór

Umowa komisu – zagadnienia ogólne

Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym [por. art. 765 Kodeksu cywilnego].

Stronami umowy komisu są:

• dający zlecenie, czyli komitent – może być każdy podmiot prawa, tj. osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną;
• przyjmujący zlecenie, czyli komisant – przedsiębiorca, którego zakres działalności gospodarczej obejmuje świadczenie w sposób zarobkowy, zorganizowany i stały usług komisowych.

Przedmiotem umowy komisu mogą być wyłącznie rzeczy ruchome, które mogą być przedmiotem kupna bądź sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie, czyli komitenta. Komisant dokonuje kupna lub sprzedaży w imieniu własnym. Przedmiotem zlecenia komisowego jest zawieranie umów sprzedaży, w których komisant występuje jako kupujący (komis kupna) lub jako sprzedawca (komis sprzedaży). W przypadku sprzedaży za pośrednictwem komisu sprzedawcą towaru jest komisant, a nie komitent. Komisant – choć zawierając umowę sprzedaży, działa na rachunek zleceniodawcy – występuje we własnym imieniu i tylko jego obciąża obowiązek zapłaty podatku akcyzowego z tytułu zawartej umowy [tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z dnia 15 marca 2005 r., sygn. akt I SA/Rz 391/04].

Tym samym wyróżnić należy dwa rodzaje komisu:

• komis kupna, co oznacza, że komisant może zobowiązać się do zawarcia umowy sprzedaży w charakterze kupującego;
• komis sprzedaży, co oznacza, że komisant może zobowiązać się do zawarcia umowy sprzedaży w charakterze sprzedającego.

Umowa komisu może zostać zawarta na czas oznaczony jak i nieoznaczony. Jednakże w przypadku zawarcia umowy komisu na czas oznaczony po bezskutecznym upływie terminu umowa zostaje rozwiązana. Jednocześnie wskazać należy, że świadczenie usług komisu ma charakter odpłatny, a wynagrodzenie komisanta jest prowizyjne

Warto zapamiętać, że komisant nie jest właścicielem rzeczy będącej przedmiotem sprzedaży, bowiem właścicielem jej pozostaje komitent. Mimo, że umowa sprzedaży dochodzi do skutku pomiędzy komisantem – sprzedawcą a kupującym, to jednak skutkiem tej umowy jest przeniesienie własności rzeczy z komitenta na kupującego.

Obowiązki komisanta

Komisant powinien wydać komitentowi wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek. Powyższe uprawnienia komitenta są skuteczne także względem wierzycieli komisanta [por. art. 766 Kodeksu cywilnego].

Komisant jest obciążony obowiązkiem wydania komitentowi wszystkiego, co uzyskał od niego przy wykonywaniu zlecenia komisowego. Przy komisie sprzedaży zasadniczym obowiązkiem komisanta jest przekazanie komitentowi uzyskanej ceny, przy komisie kupna przeniesienie własności rzeczy nabytej dla komitenta.

Uregulowane w przepisie art. 766 Kodeksu cywilnego uprawnienia komitenta mają charakter bezwzględny, a więc są skuteczne także wobec osób trzecich, w szczególności wierzycieli komisanta. Oznacza to, że mają one pierwszeństwo przed uprawnieniami przysługującymi osobom trzecim w stosunku do komisanta. W przypadku gdy wierzyciele komisanta skierują roszczenie przykładowo do pieniędzy osiągniętych w wykonaniu zlecenia komisowego, to komitent może się temu sprzeciwić, co będzie skuteczne.

Cena komisowa

Zgodnie z przepisem art. 768 Kodeksu cywilnego:

• Jeżeli komisant sprzedał oddaną mu do sprzedaży rzecz za cenę niższą od ceny oznaczonej przez komitenta, obowiązany jest zapłacić komitentowi różnicę [por. § 1];
• Jeżeli komisant nabył rzecz za cenę wyższą od ceny oznaczonej przez komitenta, komitent może niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o wykonaniu zlecenia oświadczyć, że nie uznaje czynności za dokonaną na jego rachunek; brak takiego oświadczenia jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na wyższą cenę [por. § 2];
• Komitent nie może żądać zapłacenia różnicy ceny ani odmówić zgody na wyższą cenę, jeżeli zlecenie nie mogło być wykonane po cenie oznaczonej, a zawarcie umowy uchroniło komitenta od szkody [por. § 3].

Przepis art. 768 § 1 Kodeksu cywilnego dotyczy komisu sprzedaży i zgodnie z dyspozycją tego przepisu komisant jest obowiązany zapłacić komitentowi różnicę pomiędzy ceną oznaczoną przez komitenta a ceną należną lub otrzymaną od kupującego.

Z kolei § 2 analizowanego przepisu dotyczy komisu kupna i w tejże sytuacji ustawodawca przyznał komitentowi możliwość wyboru, czy uznaje czynność za dokonaną na jego rachunek. Co szczególnie istotne, to brak złożenia niezwłocznego oświadczenia przez komitenta w tej kwestii jest jednoznaczny z wyrażeniem zgody na wyższą cenę.

Dodatkowo należy pamiętać, jeżeli komisant zawarł umowę na warunkach korzystniejszych od warunków oznaczonych przez komitenta, uzyskana korzyść należy się komitentowi [tak art. 767 Kodeksu cywilnego].

Rzecz narażona na zepsucie

Przepis art. 769 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że Jeżeli rzecz jest narażona na zepsucie, a nie można czekać na zarządzenie komitenta, komisant jest uprawniony, a gdy tego interes komitenta wymaga – zobowiązany sprzedać rzecz z zachowaniem należytej staranności. O dokonaniu sprzedaży obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie komitenta.

Jeżeli rzecz będąca przedmiotem komisu jest narażona na zepsucie, to komisant w pierwszej kolejności powinien zawiadomić komitenta i oczekiwać jego zleceń. Jeżeli zawiadomienie takie jest niemożliwe z jakichkolwiek przyczyn, to komisant ma prawo sprzedać rzecz, a gdy interes komitenta tego wymaga ma obowiązek dokonania sprzedaży. Jednakże sprzedaż powinna nastąpić z zachowaniem należytej staranności, w sposób możliwie najkorzystniejszy dla komitenta. Komitent zobowiązany jest również do niezwłocznego zawiadomienia komisanta o dokonaniu sprzedaży.

Jeżeli komitent dopuścił się zwłoki z odebraniem rzeczy, stosuje się odpowiednio przepisy o skutkach zwłoki kupującego z odebraniem rzeczy sprzedanej [por. art. 769 § 2 Kodeksu cywilnego].

W tym przypadku znajdzie zastosowanie przepis art. 551 Kodeksu cywilnego regulujący kwestie zwłoki przy odbiorze. Zwłoka z odebraniem rzeczy następuje wtedy, gdy kupujący nie odbiera rzeczy sprzedanej mu przez sprzedawcę pomimo upływu terminu odbioru w ustalonym miejscu odbioru z przyczyn, za które kupujący ponosi odpowiedzialność.

Odpowiedzialność komisanta

Komisant nie ponosi odpowiedzialności za ukryte wady fizyczne rzeczy, jak również za jej wady prawne, jeżeli przed zawarciem umowy podał to do wiadomości kupującego. Jednakże wyłączenie odpowiedzialności nie dotyczy wad rzeczy, o których komisant wiedział lub z łatwością mógł się dowiedzieć [por. 770 § 1 Kodeksu cywilnego].

Tym samym komisant nie odpowiada za ukryte wady fizyczne rzeczy i wady prawne, jeśli przed zawarciem umowy albo przy jej zawarciu poinformował o tym nabywcę rzeczy. Wyłączenie to nie znajduje zastosowania w sytuacji, w której komisant o wadach tych wiedział lub też z łatwością mógł się o nich dowiedzieć. Możliwość zwolnienia komisanta z odpowiedzialności z tytułu rękojmi musi zostać poprzedzona musi poinformowaniem nabywcy przed zawarciem takiej umowy.

Wymagalność prowizji

Zgodnie z przepisem 772 Kodeksu cywilnego:

• Komisant nabywa roszczenie o zapłatę prowizji z chwilą, gdy komitent otrzymał rzecz albo cenę. Jeżeli umowa ma być wykonywana częściami, komisant nabywa roszczenie o prowizję w miarę wykonywania umowy [por. §1];
• Komisant może żądać prowizji także wtedy, gdy umowa nie została wykonana z przyczyn dotyczących komitenta [por. §2].

Roszczenie o zapłatę prowizji powstaje z chwilą, gdy komitent otrzymał rzecz (przy komisie kupna) albo cenę (przy komisie sprzedaży). Niewykonanie umowy komisu z przyczyn komitenta nie pozbawia komisanta prawa do prowizji.

Ustawowe prawo zastawu

Przepis art. 773 Kodeksu cywilnego wzmacnia pozycję komisanta względem komitenta, umożliwiając lub wspomagając zaspokojenie roszczeń o wynagrodzenie, zwrot wydatków i zaliczek udzielonych komitentowi oraz innych należności wynikających z wykonania zlecenia komisowego.

Dla zabezpieczenia roszczeń o prowizję oraz roszczeń o zwrot wydatków i zaliczek udzielonych komitentowi, jak również dla zabezpieczenia wszelkich innych należności wynikłych ze zleceń komisowych przysługuje komisantowi ustawowe prawo zastawu na rzeczach stanowiących przedmiot komisu, dopóki rzeczy te znajdują się u niego lub u osoby która je dzierży w jego imieniu, albo dopóki może nimi rozporządzać za pomocą dokumentów [por. art.773 § 1 Kodeksu cywilnego].

Z kolei w przepisie art. 773 § 2 Kodeksu cywilnego ustawodawca zezwala komisantowi na zaspokojenie swoich należności wobec komitenta z wierzytelności nabytych przez komisanta na rachunek komitenta oraz ustala dla komisanta pierwszeństwo zaspokojenia z wierzytelności nabytych na rachunek komitenta przed wierzycielami komitenta.

Praktyczne orzecznictwo

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 2016 r., sygn. akt I GSK 967/14

• Przez zawarcie umowy komisu sprzedaży komitent nie traci własności rzeczy. Aby zrealizować zobowiązanie z umowy komisu sprzedaży, komisant winien zawrzeć umowę sprzedaży rzeczy ruchomej, która jest przedmiotem komisu. Umowa sprzedaży, jest funkcjonalnie związana z umową komisu, ale prawnie jest umową całkowicie od komisu odrębną. Stosunki prawne stron tej umowy, tj. sprzedawcy, którym jest komisant z umowy komisu, występujący w imieniu własnym, oraz kupującego regulują przepisy dotyczące sprzedaży – art. 535 i nast. KC;
• Co do zasady kupujący może nie tylko nie znać danych komitenta, ale nawet nie wiedzieć, że nabywanej przez niego rzeczy dotyczyło zobowiązanie z umowy komisu. Zawierając umowę sprzedaży komisant nie jest właścicielem rzeczy będącej przedmiotem sprzedaży, bowiem właścicielem jej pozostaje komitent;
• Komisant jest jednak osobą uprawnioną do rozporządzania tą rzeczą w rozumieniu art. 169 KC. Chociaż umowa sprzedaży dochodzi do skutku pomiędzy komisantem – sprzedawcą a kupującym, to jednak skutkiem tej umowy jest przeniesienie własności rzeczy z komitenta na kupującego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – V Wydział Cywilny z dnia 24 września 2013 r., sygn. akt V ACa 461/13

• Do odpowiedzialności komisanta będącego przedsiębiorcą za wady prawne rzeczy sprzedanej konsumentowi stosuje się przepisy ustawy o sprzedaży konsumenckiej, a nie przepisy Kodeksu cywilnego regulujące umowę komisu;
• Zgodnie z art. 7 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego wyłączenie odpowiedzialności sprzedawcy towaru konsumenckiego zachodzi nie tylko w razie wykazania pozytywnej wiedzy kupującego o niezgodności tego towaru z umową, ale także w razie wykazania, że w świetle okoliczności towarzyszących zawarciu umowy, kupujący taką wiedzę powinien posiadać;
• Oznacza to, że sprzedawca, w celu zwolnienia się od odpowiedzialności, przy niemożności wykazania pozytywnej wiedzy nabywcy o wadliwości towaru, winien wskazać okoliczności, w których rozsądna ocena właściwości towaru winna doprowadzić do zauważenia przez nabywcę, że towar nie odpowiada przesłankom zgodności z umową. Chodzi tu przy tym o rozsądek zobiektywizowany polegający na zdolności przeciętnego nabywcy zauważenia braku zgodności towaru z umową.

Wzór umowy komisu

Wzór umowy komisu możesz pobrać tutaj

Podsumowanie

Pamiętać należy, że istotnym składnikiem umowy komisu w zakresie sprzedaży rzeczy jest upoważnienie udzielone przez komitenta komisantowi do sprzedaży w imieniu komisanta. Przy sprzedaży komisowej umowa dochodzi do skutku pomiędzy nabywcą a komisantem działającym w imieniu własnym, nie w imieniu komitenta.