Zobowiązania podatkowe – na czym polega uznaniowość ulgi w ich spłacie?

uznaniowość ulgi podatkowej

Chcesz złożyć wniosek o udzielenie ulgi podatkowej? Sprawdź, o czym powinieneś wiedzieć.

W prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorcę mogą napotkać przejściowe problemy finansowe, a co za tym idzie może być problem ze spłatą między innymi zobowiązań podatkowych. Często nie wiadomo, co robić w takich przypadkach. Nie wszyscy wiedzą, że oprócz szeroko rozumianych obowiązków wobec fiskusa mamy prawo m.in. do składania wniosków o udzielenie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych. W dzisiejszej publikacji odniesiemy się do tego tematu, a także odpowiemy na pytanie, jak należy rozumieć uznaniowość ulg.

Zobowiązanie podatkowe – definicja

Pod pojęciem zobowiązania podatkowego należy rozumieć zobowiązanie podatnika, a więc będzie to dotyczyć zarówno przedsiębiorca, jak i osoby nieprowadząca działalności, do zapłaty podatku na rzecz Skarbu Państwa, województwa, gminy lub powiatu. Podatek jest to natomiast publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe świadczenie pieniężne. Czyli każda osoba, u której powstanie jakieś zobowiązanie podatkowe wynikające ze złożonej deklaracji/zeznania ma obowiązek jego zapłaty w terminach wynikających z przepisów podatkowych. Niezapłacony w terminie płatności podatek staje się bowiem zaległością podatkową, która z kolei może być egzekwowana na drodze postępowania egzekucyjnego, co generuje dodatkowe koszty.

Przykład 1

Pan Stanisław prowadzi działalność gospodarczą i jest czynnym podatnikiem VAT, składa co miesiąc JPK_V7, w którym rozlicza przeprowadzone transakcje, zarówno sprzedaży, jak i zakupu, w danym okresie rozliczeniowym. Najczęściej w jego przypadku z rozliczenia powstaje kwota podatku podlegajaca wpłacie do urzędu skarbowego i to jest właśnie zobowiązanie podatkowe.

Przykład 2

Pani Krystyna prowadzi firmę i wpłaca miesięczne zaliczki na podatek dochodowy na zasadach ogólnych według skali podatkowej, takie zaliczki nie są jeszcze zobowiązaniem podatkowym. Dopiero w momencie, kiedy zostanie złożone zeznanie roczne PIT-36 wykaże się w nim kwotę zobowiązania podatkowego za cały rok podatkowy. Z takiego rozliczenia może powstać podatek do zapłaty lub nadpłata podlegajaca zwrotowi.

Przykład 3

Pan Michał prowadzi działalność gospodarczą i wpłaca zaliczki na podatek dochodowy. Dopóki nie zostanie złożone rozliczenie roczne nie mówimy o zobowiązaniu podatkowym tylko o zaliczkach, które nie mogą być dochodzone egzekucyjnie, ale również rozkładane na raty, odraczane, czy umorzone. Dopiero złożenie deklaracji rocznej spowoduje powstanie zobowiązania podatkowego.

Co to są ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych?

Przepisy ustawy Ordynacja podatkowa wskazują, że w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem przedsiębiorcy lub interesem publicznym organ podatkowy może:

  1. Odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty.
  2. Odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę.
  3. Umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa.

Jak więc widzimy ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych obejmują odroczenie zapłaty podatku, rozłożenie płatności podatku na raty, czy wreszcie umorzenie zapłaty podatku. Jednak kluczowe w całej sprawie będzie doprecyzowanie pojęć: “ważny interes podatnika” i “interes publiczny”.

Ważny interes podatnika – jak należy to rozumieć?

Przepisy podatkowe nie zawierają definicji ważnego interesu podatnika, dlatego najczęściej trzeba się posiłkować wyjaśnieniami, jakie padają w uzasadnieniach do wydawanych wyroków sądowych. Na stronach rządowych można przeczytać, że:

Jednak sądy w wydawanych wyrokach uważają, że pojęcie ważnego interesu podatnika należy analizować wielopłaszczyznowo. Patrząc na daną sprawę w szerszym znaczeniu uwzględnione powinny być nie tylko sytuacje nadzwyczajne, ale również normalne sytuacje, takie jak wysokość uzyskiwanych przez podatnika dochodów oraz wydatków, a w tym względzie również wydatków ponoszonych w związku z ochroną zdrowia własnego lub członków najbliższej rodziny (koszty leczenia). W ocenie Sądów w postępowaniu podatkowym wszczętym wnioskiem podatnika o przyznanie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych szczególny nacisk winien być położony właśnie na analizę sytuacji ekonomicznej podatnika. Taka argumentacja pada m.in. w wyroku NSA z dnia 02.03.2016 r. sygn. akt II FSK 2474/15. W innym wyroku sygn. akt I SA/Kr 1227/18 z dnia 18.02.2020 r. WSA w Krakowie podkreśla, że nie ma określonego katalogu okoliczności, którymi należy się kierować przy udzielaniu ulg. W ocenie Sądu na organach podatkowych ciążył obowiązek jednoznacznego wskazania czy w sprawie będącej przedmiotem wyroku jest spełniona przesłanka ważnego interesu podatnika. Konieczne było zatem dokładne wyjaśnienie sytuacji majątkowej Wnioskodawcy, zbadanie czy faktycznie zapłata zaległości przekracza możliwości płatnicze strony. W tym celu organy miały obowiązek ustalenia wysokości osiąganego przez Wnioskodawcę dochodu oraz wysokości ponoszonych wydatków na utrzymanie.

Interes publiczny – jak należy rozumieć?

Brak jest również ustawowej definicji pojęcia “interesu publicznego”. W ogólnie dostępnych wyjaśnieniach można przeczytać, że:

W przywołanym już wcześniej wyroku NSA sygn. akt II FSK 2474/15 można przeczytać, że chodzi o to, by wskutek dochodzenia zaległości podatkowych, państwo nie poniosło w efekcie kosztów większych, niż w wypadku zaniechania dochodzenia tych zaległości. Będzie tak m.in. w sytuacji, jeśli zapłata zaległości podatkowych spowoduje konieczność sięgania przez podatnika do środków pomocy państwa, gdyż nie będzie w stanie zaspokajać swoich potrzeb materialnych. Oznacza to, że w takim przypadku podatnik skorzysta przykładowo ze środków pomocy społecznej, żeby spłacić zadłużenie wobec Skarbu Państwa.

Uznaniowość ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych

Samo złożenie wniosku o udzielenie ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych nie daje jeszcze żadnej gwarancji, że przedsiębiorca otrzyma decyzję ulgową. Przepisy dotyczące zasad udzielania ulg w spłacie zobowiązań są na tyle niedoprecyzowane, że organy podatkowe mają dużą swobodę w rozpatrywaniu składanych wniosków. Wydawana decyzja w sprawie ulg w spłacie zobowiązań ma charakter uznaniowy, a to może oznaczać, że udzielenie ulgi będzie zależało od organu podatkowego. Nie zawsze, w ocenie fiskusa, w danej sprawie występują wystarczające przesłanki do udzielania ulgi i wówczas jest wydawana decyzja odmowna, od której podatnik ma prawo się odwołać. Każdorazowo przy analizie jest dokonywana ocena ważnego interesu podatnika i interesu publicznego.

Skoro te pojęcia nie zostały zdefiniowane w przepisach i są nieostre dokonanie obiektywnej oceny w indywidualnej sprawie może być trudne. Nic więc dziwnego, że podatnicy odwołują się od decyzji organów podatkowych i sprawy trafiają do sądów różnych instancji, toczą się niekiedy latami. W jedną z takich spraw zaangażował się Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO), który złożył skargę do Sądu na działania Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odmowy umorzenia zaległości podatkowych. Do Rzecznika RPO zgłosił się obywatel, u którego powstało zobowiązanie podatkowe będące wynikiem zakończenia postępowania upadłościowego. W brzmieniu przepisów obowiązujących w 2015 roku umorzone zobowiązania w ramach postępowania upadłościowego musiały być wykazywane po stronie przychodów podlegających opodatkowaniu i z tego tytułu powstała zaległość w przedmiotowej sprawie. Obecnie ten przepis już nie obowiązuje. Po tym zdarzeniu podatnik złożył wniosek o umorzenie powstałej w ten sposób zaległości podatkowej, otrzymał decyzję odmowną i przez wiele lat dochodził swoich racji przed sądami różnych instancji. W swojej bezradności udał się w końcu do Rzecznika RPO, który wniósł skargę do WSA w tej sprawie. W wyroku sygn. akt III SA/Wa 2470/21 z dnia 08.04.2022 r. WSA w Warszawie uchyliło zaskarżoną decyzję, wyrok nie jest jeszcze prawomocny.

Rzecznik RPO w swojej skardze podkreślił, że niezrozumiałe jest podejście organu podatkowego w tej konkretnej sprawie. Skoro podatnik znalazł się w trudnej sytuacji, która w rezultacie doprowadziła do jego upadłości i likwidacji majątku, zastanawiające jest dlaczego organ podatkowy nie uwzględnił tego faktu wydając odmowę umorzenia zobowiązania. Dodatkowo od 1 stycznia 2016 r. umorzone zobowiązania w ramach postępowania upadłościowego zostały wyłączone z przychodów do opodatkowania, co również podnosił Rzecznik w swojej skardze, ponieważ miało to kluczowe znaczenie.

Czas oczekiwania na decyzję uznaniową

Termin na wydanie decyzji ulgowej wynosi jeden miesiąc, a w sprawach szczególnie skomplikowanych 2 miesiące. Dodatkowo urząd ma jeszcze furtkę, że te terminy mogą być wydłużane. Niestety praktyka pokazuje, że tak bardzo często się dzieje, ponieważ pojawia się kolejne nieostre określenie “sprawa szczególnie skomplikowana” i większość wniosków jest w ten sposób traktowana. W tym czasie może być kierowana do przedsiębiorcy korespondencja, w której urząd będzie domagał się dostarczenia kolejnych dokumentów, a to znacznie przedłuża cały proces. Przedsiębiorca musi również pamiętać, że ma 7 dni na uzupełnienie wszelkiego rodzaju braków, ponieważ jeżeli nie dotrzyma tego terminu urząd może wydać decyzję odmowną.

Podsumowanie

Uznaniowy charakter ulg w spłacie zobowiązań podatkowych oznacza, że organy podatkowe mogą, ale nie muszą udzielać takich ulg. Dlatego też na tym tle dochodzi bardzo często do sporów na linii podatnik – organ podatkowy. Pojęcia ważnego interesu podatnika i interesu publicznego są nieostre, co daje jeszcze większą swobodę fiskusowi. Sądy w wydawanych wyrokach najczęściej patrzą na temat szerzej, ale wyroki zapadają w indywidualnych sprawach, nie ma to więc wpływu na kolejne wydawane decyzje odmowne. Jeżeli przepisy są niedoprecyzowane, to najczęściej trzeba się liczyć z polemiką na dany temat. Obywatele w swojej bezradności zwracają się z prośbą o pomoc nawet do Rzecznika RPO, który nie pozostaje obojętny. W dzisiejszej publikacji wskazano jedynie na główne ogniska zapalne, które pojawiają się przy rozpatrywaniu wniosków o ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych.

Klauzula/ zastrzeżenie prawne na ifirma.pl

Zachęcamy do komentowania naszych artykułów. Wyraź swoje zdanie i włącz się w dyskusje z innymi czytelnikami. Na indywidualne pytania (z zakresu podatków i księgowości) użytkowników ifirma.pl odpowiadamy przez e-mail, czat lub telefon – skontaktuj się z nami.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Administratorem Twoich danych osobowych jest IFIRMA S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Dodając komentarz na blogu, przekazujesz nam swoje dane: imię i nazwisko, adres e-mail oraz treść komentarza. W systemie odnotowywany jest także adres IP, z wykorzystaniem którego dodałeś komentarz. Dane zostają zapisane w bazie systemu WordPress. Twoje dane są przetwarzane na podstawie Twojej zgody, wynikającej z dodania komentarza. Dane są przetwarzane w celu opublikowania komentarza na blogu, jak również w celu obrony lub dochodzenia roszczeń. Dane w bazie systemu WordPress są w niej przechowywane przez okres funkcjonowania bloga. O szczegółach przetwarzania danych przez IFIRMA S.A dowiesz się ze strony polityki prywatności serwisu ifirma.pl.

księgowość biuro rachunkowe online księgowość biuro rachunkowe online
Darmowy program do faktur online Darmowy program do faktur online Darmowy program do faktur online

O księgowości wiemy wszystko,
żebyś Ty nie musiał

Daj się zaskoczyć profesjonalnej wiedzy naszych księgowych i oddaj swoje rozliczenia w dobre ręce. A może wolisz samodzielną księgowość? Nasz program do księgowania online jest wyjątkowo prosty i intuicyjny w obsłudze, podobnie jak narzędzie do wystawiania faktur. Wybierz to, co najlepiej odpowiada Twoim potrzebom - ręczymy za każdą z usług ifirma.pl.

Romek

z ifirma.pl

Masz pytania?
Skontaktuj się z nami

Załóż darmowe konto i testuj ifirmę bez zobowiązań

Nowoczesna

Rzetelna

Księgowość