Choroba zawodowa pracownika – czym jest i jakie spoczywają obowiązki na pracodawcy?

Więcej na ten temat przeczytasz w poniższym artykule.

Definicja choroby zawodowej

Przepis art. 235(1) Kodeksu pracy stanowi, że Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Choroba zawodowa uregulowana jest również w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, w szczególności w przepisie art. 4.

W świetle regulacji wynikającej z Kodeksu pracy dla uznania choroby za chorobę zawodową konieczne jest łączne wystąpienie dwóch przesłanek, tj.:

• stwierdzenie, że jest to choroba wymieniona w wykazie chorób zawodowych oraz
• wystąpienie narażenia zawodowe w rozumieniu tegoż przepisu.

Wykaz chorób zawodowych znajduje się w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych. Co do zasady niedopuszczalne jest stwierdzenie choroby zawodowej spoza tej listy. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy przy stwierdzeniu choroby zawodowej może być uwzględniane jedynie działanie substancji wymienionych w obowiązujących aktach wykonawczych wydanych z upoważnienia przepisów kodeksu pracy, a katalog chorób zawodowych nie może być poszerzany w drodze wnioskowań z innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2005 r., sygn. akt I PK 218/04].

Z kolei jeśli chodzi o rozpoznanie wystąpienia choroby zawodowej, to zgodnie z przepisem art. 235(2) Kodeksu pracy Rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów chorobowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych.

Z powyższego przepisu nie wynikają formy udokumentowania objawów chorobowych. Jednakże w ślad za orzecznictwem sądowym, w szczególności wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 6 maja 2010 r., sygn. akt IV SA/Gl 835/09:

• nie jest możliwe stwierdzenie choroby zawodowej u byłego pracownika, u którego objawy schorzenia odpowiadającego określonej pozycji wykazu chorób zawodowych wystąpiły w późniejszym, niż ustalony w tym wykazie okresie;
• samo wystąpienie objawów chorobowych nie upoważnia do stwierdzenia choroby zawodowej lecz wymagane jest „udokumentowane” wystąpienie tych objawów;
• ustalenie daty wystąpienia objawów chorobowych w drodze wywiadu z byłym pracownikiem nie może zastąpić wykazania tej okoliczności w formie dokumentu. „Udokumentowanie” może oznaczać zaświadczenie lekarskie lekarza prowadzącego byłego pracownika, kartę informacyjną leczenia szpitalnego lub inny dokument o tym charakterze, który pozwalałby na bezsporne ustalenie wystąpienia objawów choroby.

Jeśli chcesz wiedzieć na czym polega kontrola prawidłowości wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy przez pracodawcę, to przejdź tutaj.

Obowiązki pracodawcy

Przepis art. 236 Kodeksu pracy stanowi, że Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Powyższa regulacja formułuje obowiązek pracodawcy w przedmiocie podejmowania właściwych działań profilaktycznych mających na celu ograniczenie skutków zdrowotnych wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy.

Wśród innych obowiązków pracodawcy wyróżniamy również ten zawarty w przepisie art. 207 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy, który stanowi, że pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy.

Również przepis art. 227 Kodeksu pracy zobowiązuje pracodawcę do stosowania środków zapobiegających chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą.

Dodatkowo, zgodnie z przepisem art. 230 Kodeksu pracy:

• W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nienarażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy [por. § 1];
• Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy [por. § 2].

Przeniesienie pracownika ma na celu poprawę jego zdrowia przez usunięcie działania czynnika, który wywołał objawy choroby zawodowej. Przeniesienie nie powoduje modyfikacji treści stosunku pracy. Po upływie terminu oznaczonego w orzeczeniu lekarskim pracownik wraca na swoje poprzednie stanowisko.

Świadczenia z ubezpieczenia społecznego i jednorazowe odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej

Przepis art. 237(1) Kodeksu pracy stanowi, że:

• Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy lub zachorował na chorobę zawodową określoną w wykazie, o którym mowa w art. 237 § 1 pkt 3, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego, określone w odrębnych przepisach [por. § 1];
• Pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych [por. § 2].

Norma wynikająca z art. 237(1) Kodeksu pracy wskazuje zakres świadczeń, jakie z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują pracownikowi. Są to świadczenia wynikające z odrębnych przepisów wypłacane przez ZUS oraz jest to odszkodowanie, które należne jest od pracodawcy i które to przysługuje pracownikowi za utratę lub uszkodzenie przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy w związku z wypadkiem przy pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.

Zgodnie z przepisem art. 6 ustawy o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych obejmują:

• zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
• świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;
• zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;
• jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;
• rentę z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
• rentę szkoleniową – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;
• rentę rodzinną – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;
• dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej;
• dodatek pielęgnacyjny;
• pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Podsumowanie

Wystąpienie objawów chorobowych charakterystycznych dla danego rodzaju choroby pozwala zakwalifikować ją jako chorobę zawodową. Postępowanie w zakresie rozpoznania choroby zawodowej oraz postępowania w związku z jej wystąpieniem określają przepisy Kodeksu pracy oraz odrębnych przepisów.

Jeśli chcesz wiedzieć czym jest świadectwo pracy, kiedy należy przekazać je pracownikowi i jaką powinno zawierać treść, to przejdź do tego artykułu.

Źródła:

1. E. Maniewska [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, LEX/el. 2022, art. 237(1).