Czym jest szok podażowy?

Kiedy na świecie mają miejsce niespodziewane zdarzenia, odchylenia od normy w postaci kryzysów, niektórych decyzji politycznych, konfliktów lub przełomowych odkryć możemy spotkać z tzw. szokiem podażowym. Jeśli wcześniej nie spotkałeś/-aś się z tym pojęciem, przeczytaj poniższy artykuł!

Szok podażowy – co to takiego?

Jak sama nazwa sugeruje, szok podażowy jest sytuacją, w której następuje gwałtowna zmiana podaży dóbr i usług w gospodarce danego kraju, powodując wahania cen. Przyczynami tego zjawiska są najczęściej nieprzewidziane wydarzenia, które zaburzają stabilność ekonomiczną kraju.

Rodzaje szoków podażowych

W zależności od tego, co doprowadziło do wystąpienia szoku podażowego, możemy wyróżnić pozytywne i ujemne szoki podażowe.

Pozytywny szok podażowy

O pozytywnym szoku podażowym możemy mówić, jeżeli w wyniku danego zdarzenia, następuje nasilenie produkcji towarów, co zwiększa jego dostępność na rynku. Czynnikami, które go powodują to np.:

• Spadek cen surowców np. miedzi czy ropy naftowej (ze względu na ich wykorzystanie w przemyśle, obniża to koszty produkcji, co jednocześnie powoduje jej ożywienie);
• Rozwój technologiczny – poprawia wydajność produkcji, optymalizując koszty i zwiększając zyski przedsiębiorstw i podaż;
• Dotacje, dodatkowe finansowanie na prowadzenie działalności;
• Obniżenie zobowiązań podatkowych;
• Wyższy kurs waluty.

Ujemny szok podażowy

Wręcz przeciwnie jest z ujemnym szokiem podażowym, który prowadzi do zahamowania produkcji i zwiększenia cen towarów. Przesłankami do jego wystąpienia są np:

• Wzrost cen surowców;
• Konflikty zbrojne np. obecna wojna na Ukrainie – ograniczenie dostaw surowców (gazu, żywności);
• Klęski żywiołowe, epidemie np. pandemia koronawirusa (zawieszenie działalności wielu biznesów, ograniczenie transportu);
• Większe bezrobocie i obniżenie wynagrodzeń, co prowadzi do ograniczenia konsumpcji gospodarstw domowych (ludzie niechętnie wydają pieniądze w obawie o przyszłość i brak oszczędności);
• Wysokie opłaty celne za przewóz towarów, zakaz importu i eksportu do niektórych państw.

Szok podażowy – przykłady

Glencore

Koncern Glencore wydobywający i handlujący surowcami mineralnymi, zdecydował się w 2015 roku na zamknięcie swoich kopalni w Afryce. Przyczyną były obniżające się ceny miedzi na rynku, co w konsekwencji spowodowało znaczne zminimalizowanie udziałów w jej wydobyciu. Okazało się to pozytywnym szokiem podażowym dla konkurencji.

OPEC

W artykule objaśniającym m.in. pojęcie stagflacji opisaliśmy przypadek wystąpienia szoku podażowego ropy naftowej w USA. Był to efekt nałożonych sankcji (podniesienia cen) przez OPEC, który w ten sposób wyraził swoje niezadowolenie wobec poparcia Izraela podczas wojny Jom Kippur w 1973 r.

Ceny żywności

Obecne mechanizmy i skutki szoku podażowego stały się powszechne nie tylko w Polsce, ale również w innych zakątkach świata. Z powodu pandemii koronawirusa i rosyjsko-ukraińskiego konfliktu zbrojnego, z tygodnia na tydzień na półkach sklepowych widnieją coraz wyższe ceny. Według raportu Indeks cen w sklepach detalicznych najszybciej drożejącymi produktami są olej, artykuły sypkie, nabiał, mięso. Szerokim echem odbiła się informacja o wzroście cen cukru i wywołała panikę zakupową wśród społeczeństwa. W przypadku drożejącego cukru jednym z głównych powodów przytacza się niekorzystne warunki klimatyczne w Brazylii, która jest największym eksporterem tego dobra, co negatywnie wpłynęło na uprawę trzciny cukrowej. Z kolei z początkiem 2023 roku Główny Inspektorat Weterynarii w Polsce poinformował o wybuchu kilkunastu ognisk ptasiej grypy, które w efekcie spowodowały duże straty i wzrost cen o 16%.

Komputer i Internet

Popularyzacja w latach 90. w Stanach Zjednoczonych nowości technologicznych w postaci komputera i Internetu zrewolucjonizowało ówczesną rzeczywistość. Traktuje się je jako przykład pozytywnego szoku podażowego, ponieważ wynalazki te przyczyniły się do wzmożenia produktywności i zysków przedsiębiorstw. Pomiędzy rokiem 1995 a 1999 odnotowano osłabienie procesów inflacyjnych, niemal dwukrotny wzrost PKB, a także dwukrotny spadek odsetka bezrobotnych.

Jak bronić się przed szokiem podażowym?

Dotychczasowe doświadczenia pokazały, że przedsiębiorcy muszą poświęcić więcej uwagi strategiom zarządzania kryzysowego, aby uchronić się przed konsekwencjami szoku podażowego. Jakie działania powinieneś podjąć?

1. Zainwestuj w nowoczesną infrastrukturę informatyczną, aby skuteczniej zarządzać łańcuchem dostaw;
2. Poszerzaj grupę swoich dostawców, aby w razie nieprzewidzianych wydarzeń mieć rozbudowaną sieć kontaktów i nie narażać biznesu na przestoje;
3. Zredukuj poziom zapasów do minimum – niewykorzystane zasoby szybko mogą zacząć przynosić straty finansowe. Możesz do tego wykorzystać jedno z narzędzi lean managementu – metodę Just in Time.
4. Jeśli to możliwe – zamiast uzależniać się od zagranicznych dostawców, poszukaj partnerów do współpracy w swoim najbliższym otoczeniu. W przypadku wystąpienia ograniczeń w transporcie międzynarodowym będziesz mieć alternatywne rozwiązanie.

Podsumowanie

Wydarzenia, których jesteśmy obecnie świadkami – w Polsce, jak i na świecie – nie napawają optymizmem, a podejmowanie słusznych decyzji w czasach niepewności jest dużym wyzwaniem. Dlatego też warto w miarę swoich możliwości prowadzić swój biznes w taki sposób, aby w razie losowych sytuacji, zawsze wyjść obronną ręką.