Jakie są terminy przedawnienia roszczeń ?

Niekiedy może zdarzyć się sytuacja, że po pewnym czasie podejmiemy decyzję o chęci wyegzekwowania, przykładowo od naszego dłużnika zapłaty określonej sumy pieniężnej, którą był nam winien. Jednakże zanim podejmiemy jakiekolwiek kroki prawne, w przypadku gdy zobowiązanie powstało już jakiś czas temu, to warto dowiedzieć się czy nasze roszczenie nie uległo przedawnieniu.

Więcej o instytucji przedawnienia i ich terminach przeczytasz w niniejszym artykule.

Roszczenie – czym jest?

Roszczenie, to prawo podmiotowe, które umożliwia podmiotowi żądanie (domaganie się) od konkretnej osoby zachowania się w określony sposób, które doprowadzi do spełnienia konkretnego świadczenia.

Zgodnie ze słownikiem języka polskiego:

• roszczenie oznacza: w prawie cywilnym: uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego świadczenia lub zaniechania działania;
• rościć oznacza: zgłaszać prawo, pretensje do czegoś.

Przedmiotem roszczenia mogą być wyłącznie roszczenia wynikające ze stosunku cywilnoprawnego, co oznacza, że nie możemy mieć roszczeń na gruncie administracyjnym czy karnym.

Przykładem roszczenia może być:

• roszczenie o zapłatę określonej sumy pieniężnej np. z tytułu umowy sprzedaży;
• roszczenie o zwrot pożyczki z tytułu obowiązującej strony umowy pożyczki;
• roszczenie o wydanie rzeczy właścicielowi;
• roszczenie o odszkodowanie, gdy dojdzie do wyrządzenia szkody na osobie lub mieniu;
• roszczenie o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania spoczywającego na danej osobie zobowiązania;
• roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy np. z tytułu umowy dzierżawy;
• roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego.

Przedawnienie roszczeń majątkowych

Przedawnienie oznacza, że po upływie konkretnego czasu brak jest dalszej możliwości dochodzenia (występowania) z konkretnym roszczeniem.

Zgodnie z przepisem art. 117 Kodeksu cywilnego:

• Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu [por. § 1];
• Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne [por. [por. § 2];
• Po upływie terminu przedawnienia nie można domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi [por. § 2(1)].

Warto pamiętać, że przepisy prawa cywilnego dopuszczają również możliwość w wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności. W takim przypadku sąd powinien rozważyć w szczególności:

• długość terminu przedawnienia;
• długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
• charakter okoliczności, które spowodowały niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na
• opóźnienie uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.

Terminy przedawnienia roszczeń majątkowych

Terminy przedawnienia przyporządkowane są do rodzaju roszczenia. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata [por. art. 118 Kodeksu cywilnego].

Początek terminu przedawnienia

Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, a jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, to bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Z kolei bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Zawieszenie terminu przedawnienia

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

• co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
• co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
• co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;
• co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody;
• co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji;
• co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego.

Przerwanie biegu terminu przedawnienia

Bieg przedawnienia przerywa się:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
• przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;

Przedawnienie roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem albo ugodą sądową.

Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat [por. art. 125 § 1 Kodeksu cywilnego].

Praktyczne orzecznictwo

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2023 r., sygn. akt II PSK 159/22

• Zrzeczenie się zarzutu przedawnienia może nastąpić w sposób wyraźny lub dorozumiany. Dorozumiane oświadczenie woli dłużnika o zrzeczeniu się zarzutu przedawnienia można przyjąć wówczas, gdy jego zamiar zrzeczenia się zarzutu przedawnienia wynika w sposób niewątpliwy z towarzyszących temu oświadczeniu okoliczności. W rachubę wchodzi więc każde zachowanie się dłużnika, które ujawnia jego wolę w sposób dostateczny.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 lipca 2022 r., sygn. akt V ACa 747/21

• W ogóle może nie dojść do przedawnienia roszczenia, jeżeli naruszyciel nie zaprzestanie swojego działania.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 października 2021 r., sygn. akt I AGa 196/20

• Żądanie obniżenia ceny jest roszczeniem majątkowym, a co za tym idzie może ono ulec przedawnieniu.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 29 czerwca 2022 r., sygn. akt V ACa 727/21

• Instytucja przedawnienia wyraża się w prawie dłużnika – w przypadku upływu oznaczonego ustawą okresu – do uchylenia się od zaspokojenia roszczenia. Skutkuje utratą możności uzyskania świadczenia z użyciem przymusu państwowego. A zatem co do zasady, by można było mówić o skorzystaniu z zarzutu przedawnienia, musi istnieć oznaczona wierzytelność, której zarzut dotyczy.

  Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2022 r., sygn. akt I CSK 542/22

• Do uznania roszczenia ze skutkiem w postaci przerwania biegu przedawnienia albo uznania zawierającego w sobie zrzeczenie się korzystania z zarzutu przedawnienia może dojść przez takie zachowanie się zobowiązanego, które – choćby nie wyrażało zamiaru wywołania tego skutku – dowodzi świadomości istnienia roszczenia po stronie zobowiązanego i tym samym uzasadnia przekonanie uprawnionego, że zobowiązany uczyni zadość roszczeniu. Z okoliczności, w których oświadczenie to zostało złożone musi wynikać, że taka właśnie była rzeczywista wola dłużnika.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 stycznia 2022 r., sygn. akt I ACa 326/21

• Wniesienie pozwu przerywa bieg przedawnienia jedynie co do zgłoszonego w tym pozwie roszczenia, tj. co do wysokości i podstawy, a ponadto przy ocenie czy podniesienie przez dłużnika zarzutu przedawnienia nastąpiło w okolicznościach objętych hipotezą art. 5 k.c., obok charakteru dochodzonego roszczenia i przyczyn opóźnienia, nie bez znaczenia jest czas opóźnienia, w szczególności jego nadmierność, a właściwie brak nadmierności.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 8 kwietnia 2021 r., sygn. akt I ACa 1039/19

• Przedawnienie roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (nienależnego świadczenia), będącego roszczeniem bezterminowym, rozpoczyna bieg od dnia, w którym korzyść (świadczenie) powinna być zwrócona, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniejszym możliwym terminie, a więc w taki czas od bezpodstawnego uzyskania korzyści, jaki jest potrzebny do jej zwrotu bez zbędnej zwłoki.

Podsumowanie

Co do zasady przedawnieniu podlegają wyłącznie roszczenia majątkowe, bowiem one są zasadniczo ukierunkowane na realizację interesu wierzyciela. Przedawnienie wyłącza możliwość po stronie osoby uprawnionej do dochodzenia roszczeń po jego upływie, co oznacza, że zobowiązanie wygasa. Jednakże warto zapamiętać, że nie wszystkie roszczenia ulegają przedawnieniu – dlatego każdorazowo warto w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego zweryfikować jakie roszczenia ulegają przedawnieniu oraz kiedy się one dokładnie przedawniają, aby uniknąć ewentualnej bezskuteczności czynności prawnej.