Podstawa wymiaru składek ZUS a urlop wychowawczy

Rodzice lub opiekunowie, którzy posiadają dzieci chętnie korzystają z przywilejów, które im przysługują zgodnie z prowadzoną polityką prorodzinną. Jednym z nich jest urlop wychowawczy i w dzisiejszym artykule odpowiemy na pytanie, jaka jest podstawa wymiaru składek ZUS na urlopie wychowawczym?

Urlop wychowawczy – dla kogo?

Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje zarówno rodzicom, jak i opiekunom dziecka, pod warunkiem, że obydwoje pracują. Okres, w którym można skorzystać z urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy, pod warunkiem, że osoba uprawniona jest zatrudniona przez co najmniej 6 miesięcy. Ważny jest również wiek dziecka, na które przysługuje urlop wychowawczy wynosi on:

• 6 lat lub
• 18 lat w przypadku dziecka niepełnosprawnego.

Urlop wychowawczy przysługuje matce dziecka maksymalnie 35 miesięcy. 36 miesięcy jest to wymiar łączny przysługujący obojga rodzicom, przy czym każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego.

Rodzic dziecka ma prawo do urlopu wychowawczego w wymiarze do 36 miesięcy (art. 186 ust. 9 Kodeksu Pracy), jeżeli:

1. drugi rodzic dziecka nie żyje,
2. drugiemu rodzicowi dziecka nie przysługuje władza rodzicielska,
3. drugi rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej albo taka władza uległa ograniczeniu lub zawieszeniu.

Ubezpieczenie na urlopie wychowawczym

Osoba, która korzysta z urlopu wychowawczego podlega pod obowiązkowe ubezpieczenia:

• emerytalne i rentowe
• zdrowotne, jeśli nie ma innych tytułów do ubezpieczenia.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na urlopie wychowawczym

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe na urlopie wychowawczym jest naliczana od kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy przy czym przepisy wprowadzają dodatkowe zastrzeżenia.

Limity wymiaru składek ZUS na urlopie wychowawczym w 2024 roku

Znamy już przepisy na temat zasad naliczania składek społecznych i składki zdrowotnej na urlopie wychowawczym. Wynika z nich, że przy ustalaniu podstawy do składek ZUS ważna jest również znajomość prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego i minimalnego wynagrodzenia za pracę, a także wysokość specjalnego zasiłku opiekuńczego. Zobaczmy więc jak one się kształtują w 2024 roku.

W oparciu o zebrane informacje poniżej zaprezentujemy podstawy do naliczania składek ZUS na urlopie wychowawczym w 2024 roku.

Jak ustalić przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres 12 miesięcy?

Punktem wyjścia dla płatnika będzie ustalenie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z okresu 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy, nie bierze się pod uwagę miesiąca, w którym rozpoczyna się urlop.

Przykład 1

Pani Julia zamierza skorzystać z urlopu wychowawczego od 10 lutego 2024 r. W takim przypadku płatnik do wyliczenia podstawy składek społecznych powinien przyjąć miesiące od lutego 2023 r. do stycznia 2024 r., ponieważ w lutym 2024 r. rozpoczął się już urlop wychowawczy. W podstawie wymiaru składek znajdzie się kwota, którą pracodawca uwzględnia do wyliczenia składek na ubezpieczenie chorobowe.

Obliczanie podstawy wymiaru składek ZUS na urlopie wychowawczym – przykłady

Zobaczmy teraz na przykładach jak wygląda obliczanie podstawy wymiaru składek społecznych dla osób, które przebywają na urlopie wychowawczym.

Przykład 2

Pani Matylda przebywa na urlopie wychowawczym od 15 stycznia 2024 r. Jest zatrudniona na umowę o pracę ze stałym miesięcznym wynagrodzeniem za pracę w wysokości 6.000 zł, jest to jedyny składnik wynagrodzenia. W podstawie do naliczenia składek społecznych znajdzie się średnie wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy w kwocie 6.000 zł. Z przepisów wynika, że podstawa nie może być wyższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, a faktyczna kwota wynagrodzenia wynosi 6.000 zł i jest wyższa od maksymalnej granicy podstawy, a to oznacza, że w tym przypadku w 2024 roku w podstawie do naliczania składek społecznych znajdzie się kwota 4.694,40 zł.

Przykład 3

Pan Piotr jest zatrudniony na ½ etatu z miesięcznym wynagrodzeniem, które zmienia się co roku. Planuje pójść na urlop wychowawczy od kwietnia 2024 roku. W tym przypadku do ustalenia podstawy naliczenia składek społecznych będzie brany pod uwagę okres od kwietnia 2023 r. do marca 2024 r., w tym okresie:

• od kwietnia do grudnia 2023 r. wynagrodzenie wynosiło 2.800 zł,
• od stycznia do marca 2024 r. wynagrodzenie wynosi 3.000 zł

2.800 zł x 9 m-cy = 25.200 zł

3.000 zł x 3 = 9.000 zł

34.200 zł/12 = 2.850 zł – przeciętne miesięczne wynagrodzenia z 12 miesięcy.

W pierwszej połowie 2024 roku podstawa do naliczania składek ZUS na zasiłku wychowawczym nie może być niższa niż 3.181,50 zł i od takiej podstawy będą naliczane składki emerytalne i rentowe w przypadku pana Piotra.

Przykład 4

Pani Lucyna jest zatrudniona na ½ etatu z proporcjonalnie naliczonym minimalnym wynagrodzeniem za pracę. W 2023 roku była to odpowiednio kwota:

• 1.745,00 zł do 30.06.2023 r. (3.490 zł x 50%),
• 1.800,00 zł od 01.07.2023 r. (3.600 zł x 50%)
• 2.121,00 zł od 01.01.2024 r. (4.242 zł x 50%).

Pani Lucyna chce skorzystać z urlopu wychowawczego od maja 2024 r., w takim przypadku w podstawie do naliczania składek zdrowotnych znajdzie się wynagrodzenie z miesięcy od maja 2023 r. do kwietnia 2024 r.:

• 2 x 1.745 zł = 3.490 zł,
• 6 x 1.800 zł = 10.800 zł,
• 4 x 2.121 zł = 8.484 zł.

Suma: 22.774 zł/12 m-cy = 1.897,83 zł, co stanowi kwotą niższą od 75% minimalnego wynagrodzenia za pracę a to oznacza, że składki ZUS będą naliczane od kwoty 3.181,50 zł.

Urlop wychowawczy a ZUS

Rodzice lub opiekunowie, którzy przebywają na urlopach wychowawczych mogą być spokojni o składki ZUS, które w tym okresie są finansowane z budżetu państwa. Co prawda w podstawie do naliczania uwzględnia się wynagrodzenie z ostatnich 12 m-cy, jednak przepisy mówią, że nie mogą to być kwoty wyższe niż 60% prognozowane przeciętne wynagrodzenie i niższe niż 75% minimalnego wynagrodzenia. W publikacji na przykładach zostało wyjaśnione, w jaki sposób należy to rozumieć. Jeśli natomiast chodzi o składkę zdrowotną, to w podstawie znajdzie się kwota specjalnego zasiłku opiekuńczego, od której płatnik nalicza 9% stawkę składki. Osoby uprawnione mogą skorzystać z urlopu wychowawczego w wymiarze 36 miesięcy, przy czym nie musi to być jednorazowo. Dopuszcza się wnioskowanie o urlop wychowawczy w maksymalnie 5 częściach.

Stan prawny na dzień: 12.06.2024 r.