Wskaźnik VAT – wyliczanie wskaźnika VAT

Zasadniczo przedsiębiorca ma prawo odliczyć VAT naliczony od należnego. Jest to proste działanie, o ile wszystkie czynności przedsiębiorcy opodatkowane są VAT. Sprawa się komplikuje, kiedy część czynności jest opodatkowana, a część zwolniona z VAT. W takim przypadku należy wyliczyć proporcję VAT i zastosować ją w rozliczeniach z US. Przeczytaj artykuł i sprawdź, jak obliczyć współczynnik proporcji VAT i co w tej kwestii zmienił SLIM VAT 3.

Współczynnik VAT – co to jest?

Zgodnie z generalną zasadą wynikającą z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa) podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Co istotne – zakupione produkty lub usługi muszą być związane z czynnościami opodatkowanymi.

Możliwa jest sytuacja, kiedy ten sam przedsiębiorca jednocześnie wykonuje usługi opodatkowane VAT i czynności zwolnione. Określa się to mianem sprzedaży mieszanej.

Przykład 1

Pan Dominik jest stomatologiem. W swoim gabinecie leczy zęby i sprzedaje pasty do zębów, płyny do płukania i podobne produkty kosmetyczne – także przez swój sklep internetowy. Usługi lekarza dentysty w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia podlegają zwolnieniu z VAT na podst. art. 43 ust. 1 pkt 19 ustawy. Jednocześnie sprzedaż kosmetyków z wykorzystaniem środków porozumiewania się na odległość (czyli np. przez internet) jest wyłączona ze zwolnienia z VAT zgodnie z (art. 113 ust. 13 pkt 1 lit. f ustawy). Tym samym pan Dominik prowadzi sprzedaż mieszaną.

Zgodnie ze wspomnianą zasadą pan Dominik może odliczyć VAT od wydatków mających związek z opodatkowaną częścią działalności. Musi zatem wyodrębnić odpowiednie wydatki. Nie zawsze jest to możliwe, ponieważ niektóre wydatki mogą być związane z działalnością opodatkowaną, jak i zwolnioną.

W tym celu wylicza się wskaźnik proporcji VAT, czyli ustala się jaki procent podatku VAT z faktury zakupowej można odliczyć. Współczynnik proporcji VAT ma za zadanie zapewnić, aby przedsiębiorca nie odliczył od podatku zakupów (wydatków), które nie są związane ze sprzedażą opodatkowaną.

Do zakupów (wydatków) które są związane zarówno ze sprzedażą zwolnioną z VAT jak i opodatkowaną, zaliczają się np.:

• opłaty za telefon i internet,
• opłata za usługi księgowe,
• czynsz za najem biura itp.

Czyli wszystkie wydatki, w których nie sposób precyzyjnie stwierdzić, jaka część wydatku dotyczy sprzedaży zwolnionej z VAT, a jaka opodatkowanej VAT. Tego typu wydatki księguje się jako związane z wydatkami związanymi ze sprzedażą opodatkowaną i zwolnioną.

Natomiast wątpliwości nie budzą zakupione towary, które przedsiębiorca odsprzedaje dalej, doliczając podatek. Wydatek na taki towar związany jest jednoznacznie z działalnością opodatkowaną.

Podsumowując – przedsiębiorca prowadzący sprzedaż mieszaną nie księguje z zastosowaniem proporcji VAT wszystkich faktur, lecz tylko tych, przy których jest to uzasadnione. Jeżeli wydatek w 100% przyczynia się do wygenerowania dochodu opodatkowanego, należy odliczyć całość VAT. Działa to także w drugą stronę – jeżeli wydatek nie przyczynił się do wygenerowania dochodu opodatkowanego, nie powinno się w ogóle odliczać VAT od tej faktury.

Wskaźnik proporcji VAT – jak obliczyć?

Jak mówi art. 90 ust. 3 ustawy, proporcję uzgadnia się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Powyższe można zapisać jako wzór:

A/B x 100 = współczynnik proporcji VAT
A – wartość sprzedaży opodatkowanej VAT
B – wartość sprzedaży całkowitej (opodatkowanej + zwolnionej).
Wyliczony wskaźnik VAT zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej.

Do obrotu nie wlicza się:
sprzedaży środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji i używanych przez podatnika na potrzeby działalności, pomocniczych transakcji w zakresie nieruchomości i finansowych.

Przykład 2

Firma w 2023 r. dokonała sprzedaży opodatkowanej według stawki 23% VAT w wysokości netto 200 000 zł i sprzedaży zwolnionej na 30 000 zł. Jej wskaźnik VAT na 2024 r. to wobec tego 87% (200 000 / 230 000) x 100 = 86,9%, czyli po zaokrągleniu w górę: 87%).
Wobec tego wspomniana firma ma prawo odliczyć 87% podatku z faktur zakupu.

Obliczona proporcja VAT bardzo mała lub bardzo duża

Jednocześnie, kiedy wskaźnik VAT wyliczony ze wzoru jest bardzo mały (do 2%) lub bardzo duży (powyżej 98%) zastosowanie ma tutaj art. 90 ust. 10 ustawy. Jeżeli proporcja:

• przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 10 000 zł – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%,
• nie przekroczyła 2% – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.

Kwota 10 000 zł weszła w życie 1 lipca 2023 r. wraz z pakietem SLIM VAT 3. Do tego czasu limit podatku niepodlegającego odliczeniu nie mógł przekroczyć 500 zł. SLIM VAT 3 zwiększył ją zatem aż 20-krotnie.

Przykład 3

Wyliczony wskaźnik proporcji VAT wyniósł w przedsiębiorstwie 98,3%. Przekroczył 98%, wobec czego firma ma prawo uznać, że proporcja wynosi 100% (czyli ma prawo do odliczenia 100% podatku VAT).

Jak obliczyć proporcję VAT przy małym obrocie do 30 000 zł rocznie?

Jeszcze inaczej sytuacja przedstawia się, kiedy obrót firmy w poprzednim roku nie przekroczył 30 000 zł. W takim przypadku przedsiębiorca zawiadamia naczelnika urzędu skarbowego o przyjętej proporcji.

Zawiadomienie złożysz:

• przez internet – a dokładniej przez stronę: https://www.biznes.gov.pl/. Musisz mieć Profil Zaufany lub podpis kwalifikowany, po zalogowaniu wpisz w wyszukiwarkę (prawy górny róg ekranu): “Zawiadomienie VAT”, kliknij pierwszy link i postępuj zgodnie z instrukcją.
• listownie,
• osobiście w Urzędzie Skarbowym.

Złożenie zawiadomienia jest bezpłatne.

Obowiązek zawiadamiania naczelnika US to kolejna zmiana wprowadzona pakietem SLIM VAT 3 – wcześniej przedsiębiorca składał wniosek o ustalenie proporcji do US, a naczelnik akceptował (bądź nie) w formie protokołu przyjętą prognozę. Obecnie jest to czynność jednostronna.

Obowiązuje analogiczna zasada: jeżeli przyjęta przez przedsiębiorcę proporcja przekracza 98% – w rzeczywistości stosuje stawkę 100%, jeżeli nie przekracza 2% – stosuje stawkę 0%.

Oprócz obrotu do 30 000 zł, możliwość zawiadomienia naczelnik US o przyjętej proporcji, istnieje, gdy przedsiębiorca:

• nie prowadził opodatkowanej działalności w zeszłym roku lub nie prowadził jej w ogóle,
• uważa, że proporcja wyliczona ze wzoru jest niereprezentatywna w danym roku (np. w związku ze zmianą profilu działalności firmy).

Podatnik ma obowiązek zawiadomić naczelnika US o przyjętej proporcji w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ta proporcja została zastosowana po raz pierwszy.

Proporcja VAT po zakończeniu roku

Po zakończeniu roku wszyscy przedsiębiorcy prowadzący sprzedaż mieszaną ustalają rzeczywisty wskaźnik proporcji, w oparciu o rzeczywiste obroty z danego roku. Na tej podstawie dokonują korekty VAT naliczonego za cały miniony rok podatkowy.

Sposób rocznej korekty VAT uzależniony jest od tego, jakiego rodzaju zakupów korekta dotyczy oraz wartości dokonanych zakupów.

Obliczanie proporcji VAT – podsumowanie

Przedsiębiorca prowadzący sprzedaż mieszaną ma obowiązek stosować współczynnik VAT przy odliczaniu podatku VAT. Proporcję VAT, oblicza się dzieląc wartość sprzedaży opodatkowanej za zeszły rok przez całą sprzedaż.

Jeżeli wynik jest mniejszy niż 2% – przyjmuje się wskaźnik VAT wynoszący 0%, a jeżeli wyższy niż 98% – stosuje się wartość 100%, o ile kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu jest mniejsza niż 10 000 zł. Limit 10 000 zł wprowadziły zmiany pakietu SLIM VAT 3 (wcześniej wynosił on 500 zł).

Obrót do 30 000 zł lub brak obrotu opodatkowanego za zeszły rok upoważnia przedsiębiorcę do oszacowania wskaźnika proporcji i zawiadomienia o nim naczelnika US. Zawiadomienie naczelnika US to kolejna zmiana w ramach pakietu – do 30 czerwca 2023 r. przedsiębiorca musiał uzgadniać z naczelnikiem proporcję VAT w formie protokołu.

Stan prawny na dzień: 26-04-2024 r.