Wzór przemysłowy i prawa z jego rejestracji

Czym jest wzór przemysłowy?

Przepis art. 102 Prawa własności przemysłowej stanowi, że:

• Wzorem przemysłowym jest nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację [por. ustęp 1];
• Wytworem jest każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych [por. ustęp 2];
• Za wytwór uważa się także:
• przedmiot składający się z wielu wymienialnych części składowych umożliwiających jego rozłożenie i ponowne złożenie (wytwór złożony);
• wymienialną część składową wytworu złożonego, jeżeli po jej włączeniu do wytworu złożonego pozostaje ona widoczna w trakcie jego zwykłego używania, przez które rozumie się każde używanie, z wyłączeniem konserwacji, obsługi lub naprawy [por. ustęp 3].

Na oficjalnej stronie Urzędu Patentowego wskazano, że Wzór przemysłowy jest kategorią przeznaczoną do ochrony wyglądu zewnętrznego dowolnego produktu przemysłowego lub rzemieślniczego (z wyłączeniem programów komputerowych).

Nowość i oryginalność wzoru przemysłowego

W orzecznictwie sądowym wskazuje się, że wzór przemysłowy dla uzyskania ochrony musi spełniać dwie odrębnie określone przez ustawodawcę przesłanki – nowości i indywidualnego charakteru. Kryterium nowości zostało unormowane w art. 103 ust. 1 ustawy, zaś indywidualny charakter wzoru przemysłowego został zdefiniowany w art. 104 ust. 1 ustawy. Nie ulega zatem wątpliwości, że nowość i indywidualny charakter stanowią odrębne przesłanki zdolności rejestrowej wzoru przemysłowego, jakkolwiek wzór nienowy nie będzie też posiadał indywidualnego charakteru. Z kolei wzór nowy może być pozbawiony indywidualnego charakteru. Kwestia wzajemnych relacji między tymi przesłankami wpływa na kolejność i metodykę ich badania [tak Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt II GSK 1041/18].

Nowość wzoru przemysłowego

Nowość wzoru przemysłowego stanowi kryterium ochrony wzoru przemysłowego. Zgodnie z art. 103 ust. 1 i ust. 2 Prawa własności przemysłowej wzór przemysłowy jest nowy, jeżeli identyczny wzór nie został udostępniony publicznie, tj. jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy.

W orzecznictwie wskazuje się, że „udostępnienie publiczne wzoru przemysłowego – w świetle art. 103 ust. 1 Ustawy Prawo własności przemysłowej – następuje przez: stosowanie wzoru, jego wystawienie lub ujawnienie w innych sposób. Wyliczenie form publicznego udostępnienia wzoru nie ma charakteru enumeratywnego. Natomiast z art. 103 ust. 2 Ustawy Prawo własności przemysłowej wynika, że wzoru nie uważa się za udostępniony publicznie, w rozumieniu ust. 1, jeżeli nie mógł dotrzeć do wiadomości osób zajmujących się zawodowo dziedziną, której wzór dotyczy. Najczęściej występującymi w obrocie sposobami publicznego udostępnienia wzoru są: publikacja wzoru oraz wykorzystanie wzoru w handlu” [tak Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 maja 2022 r., sygn. akt II GSK 1905/18].

Warto jednak mieć na uwadze przepis art. 103 ust. 3 Prawa własności przemysłowej, zgodnie z którym Przepis ust. 1 nie wyłącza możliwości udzielenia prawa z rejestracji, jeżeli wzór przemysłowy:

1) został ujawniony osobie trzeciej, która w sposób wyraźny lub dorozumiany była zobowiązana do zachowania poufności;

2) został ujawniony w ciągu 12 miesięcy przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania prawa z rejestracji, jeżeli ujawnienie nastąpiło przez twórcę, jego następcę prawnego lub – za zgodą uprawnionego – przez osobę trzecią, a także jeżeli ujawnienie nastąpiło w wyniku nadużycia popełnionego wobec twórcy lub jego następcy prawnego.

Oryginalność wzoru przemysłowego

Z kolei przepis art. 104 ust. 1 Prawa własności przemysłowej stanowi, że Wzór przemysłowy odznacza się indywidualnym charakterem, jeżeli ogólne wrażenie, jakie wywołuje na zorientowanym użytkowniku, różni się od ogólnego wrażenia wywołanego na nim przez wzór publicznie udostępniony przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo.

Tym samym wzór przemysłowy, aby mógł być skutecznie chroniony, musi się odznaczać indywidualnym charakterem.

Co powinno zawierać zgłoszenie wzoru przemysłowego?

Zgodnie z przepisem art. 108 Prawa własności przemysłowej zgłoszenie wzoru przemysłowego w celu uzyskania prawa z rejestracji powinno obejmować:

• podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie prawa z rejestracji;
• ilustrację wzoru przemysłowego (ilustrację wzoru przemysłowego stanowią w szczególności rysunki, fotografie lub próbki materiału włókienniczego);
• można również dołączyć opis wyjaśniający ilustrację wzoru przemysłowego.

O tym co należy rozumieć przez ilustrację i opis wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 15 października 2012 r., sygn. akt VI SA/Wa 1525/12 wskazując, iż:

• Ilustrację wzoru przemysłowego stanowią w szczególności rysunki, fotografie lub próbki materiału włókienniczego;
• Opis wyjaśniający ilustrację wzoru przemysłowego powinien przedstawiać wzór przemysłowy na tyle jasno i wyczerpująco, aby na podstawie ilustracji można było wzór odtworzyć w każdej przedstawionej w zgłoszeniu odmianie. W szczególności opis powinien zawierać określenie wzoru przemysłowego, ze wskazaniem przeznaczenia, określać figury ilustracji lub numery próbek, zawierać ponumerowany wykaz odmian wzoru przemysłowego, jeżeli zgłoszenie obejmuje takie odmiany, oraz wskazywać na końcu te cechy postaciowe, które wyróżniają zgłoszony wzór od innych znanych już wzorów i stanowią podstawę do jego identyfikacji.

Dodatkowo warto wskazać, że jednym zgłoszeniem wzoru przemysłowego mogą być objęte odrębne postacie wytworu mające wspólne cechy istotne (odmiany wzoru przemysłowego), z kolei liczba odmian wzoru przemysłowego, jakie mogą być ujęte w jednym zgłoszeniu, nie może przekraczać dziesięciu, chyba że odmiany te tworzą w całości komplet wytworów [por. ustęp 4 i 5].

Należy pamiętać, że udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego następuje pod warunkiem uiszczenia opłaty za pierwszy okres ochrony. W przypadku nieuiszczenia opłaty w wyznaczonym terminie Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie decyzji o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego [por. art. 111 Prawa własności przemysłowej].

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 lipca 2017 r., sygn. akt VI SA/Wa 161/17: „Postępowanie przed Urzędem Patentowym RP wszczynane jest po dokonaniu zgłoszenia, które powinno zawierać elementy określone w art. 108 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1410 ze zm.). Po dokonaniu zgłoszenia Urząd Patentowy RP bada jego prawidłowość. Zmiany dokonywane w zgłoszeniu w toku jego rozpatrywania nie mogą dotyczyć samego wzoru i jego odmian przedstawionych w opisie i na rysunku oraz na fotografiach. Zakaz ten nie obejmuje przypadków dokonania korekty zastrzeganej postaci wytworu, jeżeli nie spowoduje to zmiany tożsamości wzoru i bez której uzyskanie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego byłoby niemożliwe. Czynności podejmowane przez organ po wpływie zgłoszenia co do zasady mają charakter formalny. W obecnym stanie prawnym dopuszczone jest ograniczone badanie przesłanek w zakresie określonym w art. 110 ust. 2 i 3 ustawy”.

W przypadku, gdy Urząd Patentowy stwierdzi, że zgłoszenie wzoru przemysłowego nie zostało sporządzone prawidłowo, wydaje decyzję o odmowie udzielenia prawa z rejestracji. Jednakże pamiętaj, że Urząd Patentowy może wydać decyzję odmową do przyznania ochrony wzoru przemysłowej. Wynika to z przepisu art. 117(1) Prawa własności przemysłowej, zgodnie z którym: Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi brak warunków wymaganych do uznania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ochrony międzynarodowego wzoru przemysłowego, wydaje decyzję o odmowie uznania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ochrony międzynarodowego wzoru przemysłowego w całości lub części.

Prawo z rejestracji i zakres ochrony

Zgodnie z przepisem art. 105 Prawa własności przemysłowej:

• Na wzór przemysłowy udziela się prawa z rejestracji [por. ustęp 1];
• Przez uzyskanie prawa z rejestracji uprawniony nabywa prawo wyłącznego korzystania z wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej [por. ustęp 2];
• Uprawniony może zakazać osobom trzecim wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub składowania takiego wytworu dla takich celów [por. ustęp 3];
• Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego obejmuje każdy wzór, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia. Art. 104 ust. 2 stosuje się odpowiednio [por. ustęp 4];
• Prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do wytworów tego rodzaju, dla których nastąpiło zgłoszenie [por. ustęp 5];
• Prawa z rejestracji wzoru udziela się na 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, podzielone na pięcioletnie okresy, z zastrzeżeniem art. 111 [por. ustęp 6].

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że prawem udzielanym na wzór zarejestrowany w Urzędzie Patentowym jest prawo z rejestracji, które jest rozciąga się na całe terytorium Polski i zapewnia na określonym terytorium monopol na korzystanie z zarejestrowanego wzoru przemysłowego w sposób zarobkowy lub zawodowy przez okres trwający maksymalnie 25 lat. Prawo z rejestracji obejmuje każdy wzór, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia. To prawo wyłączne ogranicza się do takich wytworów, dla których nastąpiło zgłoszenie.

Natomiast prawo z rejestracji wzoru przemysłowego nie obejmuje cech wytworu:

• wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej;
• które muszą być odtworzone w dokładnej formie i wymiarach w celu umożliwienia mechanicznego połączenia go lub współdziałania z innym wytworem [por. art. 107 ust. 1 Prawa własności przemysłowej].

Warto pamiętać, że dowodem udzielenia prawa z rejestracji jest świadectwo ochronne. W myśl przepisu art. 114 ust. 1 Prawa własności przemysłowej Udzielenie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego stwierdza się przez wydanie świadectwa rejestracji.

Jak wskazuje się w ustępie 2 analizowanego przepisu, częścią składową świadectwa rejestracji jest:

• opis ochronny wzoru przemysłowego obejmujący ilustrację wzoru przemysłowego oraz
• opis wyjaśniający ilustrację wzoru, o ile został dołączony do zgłoszenia wzoru.

Co więcej, opis ochronny wzoru przemysłowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy.

Naruszenie prawa ochronnego

Katalog naruszeń będących zachowaniem pogwałcenia prawa ochronnego został uregulowany w przepisie art. 115 Prawa własności przemysłowej, zgodnie z którym uprawniony z rejestracji wzoru przemysłowego nie może zakazać osobie trzeciej korzystania z wzoru:

• do użytku osobistego lub niezwiązanego z działalnością gospodarczą;
• w celu doświadczalnym;
• polegającego na jego odtworzeniu do celów cytowania lub nauczania, jeżeli nie narusza dobrych obyczajów i nie utrudnia uprawnionemu w sposób nieuzasadniony korzystania z wzoru oraz wskazuje na źródło jego pochodzenia;
• stosowanego lub zawartego w urządzeniach znajdujących się na środkach transportu lądowego i zarejestrowanych w innych państwach statkach morskich lub powietrznych, które czasowo znajdują się na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej;
• przez import części zamiennych i akcesoriów, w których wzór jest stosowany lub zawarty w celu napraw statków, o których mowa w pkt 4;
• wykonywania napraw statków, o których mowa w pkt 4;
• przez wykonanie na indywidualne zamówienie naprawy związanej z odtworzeniem części składowej wytworu złożonego, w celu przywrócenia mu pierwotnego wyglądu.

Unieważnienie prawa z rejestracji

Zgodnie z przepisem art. 117 Prawa własności przemysłowej:

• Do unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przepisy art. 89 stosuje się odpowiednio [por. ustęp 1];
• Podstawą do unieważnienia prawa z rejestracji może być również stwierdzenie, że wykorzystywanie wzoru przemysłowego narusza prawa osobiste lub majątkowe osób trzecich [por. ustęp 2].

Zgodnie z zatem z przepisem art. 89 ust. 1, do którego odwołuje się powyższa regulacja stanowi, że patent może zostać unieważniony w całości lub części na wniosek każdego, kto wykaże, że: nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania patentu;

• wynalazek nie został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić;
• patent został udzielony na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia lub zgłoszenia pierwotnego;
• zastrzeżenia patentowe nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są w całości poparte opisem wynalazku.

Jednakże, w ślad za poglądami doktryny, wskazuje się, że Artykuł 89 PrWłPrzem, do którego odsyła ustawodawca w art. 117 ust. 1 PrWłPrzem, nie może być bowiem w pełni stosowany do postępowania o unieważnienie prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, nawet w sposób „odpowiedni”, ze względu na liczne odmienności w zakresie prawa wzorów przemysłowych i prawa patentowego [tak K. Osajda (red. serii), Ł. Żelechowski (red. tomu), Prawo własności przemysłowej. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2022].

Tym samym wskazane przesłanki mogą się okazać w praktyce dość problematyczne.

Dlatego też warto zwrócić uwagę, że bezwzględne przyczyny unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego zostały określone w art. 11 ust. 1 dyrektywy 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów z dnia 13 października 1998 r., tj.:

• zgłoszony wzór nie jest wzorem przemysłowym;
• wzór przemysłowy nie jest nowy lub nie ma indywidualnego charakteru;
• uprawniony do prawa wyłącznego do wzoru przemysłowego nie ma uprawnień do zarejestrowanego wzoru przemysłowego;
• zarejestrowany wzór przemysłowy nie jest tożsamy z wzorem przemysłowym, w odniesieniu do którego zostało przyznane uprzednie pierwszeństwo.

Z kolei względne podstawy unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego zostały określone w art. 11 ust. 2 ww. dyrektywy 98/71/WE, zgodnie z którymi:

• zarejestrowany wzór przemysłowy jest tożsamy z wcześniej zarejestrowanym znakiem towarowym;
• zarejestrowany wzór przemysłowy jest tożsamy z wzorem przemysłowym chronionym jako utwór i stanowi jego nieuprawnione użycie;
• zarejestrowany wzór przemysłowy zawiera jeden z elementów wymienionych w art. 6 bis Konwencji Paryskiej.

Podsumowanie

Nie ulega wątpliwości, że aby na wzór przemysłowy mógł zostać objęty prawem ochronnym, wzór ten musi być nowy i wykazywać cechy indywidualnego (oryginalnego) charakter. Weryfikacja spełniania przez wzór przemysłowy przesłanki nowości i indywidualnego charakteru prowadzona być może wyłącznie w oparciu o ujawnione w opisie i na rysunku zgłoszenia cechy, które określają zakres przedmiotowy prawa ochronnego.