Zaległość podatkowa – czym jest?

Zaległość podatkowa a przepisy ordynacji podatkowa

Zaległość podatkowa uregulowana została w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. Zgodnie zatem z przepisem art. 51 Ordynacji podatkowej:

• Zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności [por. § 1];
• Za zaległość podatkową uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, w tym również zaliczkę, o której mowa w art. 23a, lub ratę podatku [por. § 2];
• Przepisy § 1 i 2 stosuje się również do należności z tytułu podatków, zaliczek na podatki oraz rat podatków niewpłaconych w terminie płatności przez płatnika lub inkasenta [por. § 3].

Z kolei kolejne przepisy Ordynacji podatkowej, tj. art. 52 i 52a regulują kwestie dotyczące odpowiednio należności podlegających zwrotowi bez wezwania organu podatkowego oraz nienależnie pobranego wynagrodzenia płatników lub inkasentów.

Masz zaległości podatkowe i chciałbyś skorzystać z ulgi w spłacie zobowiązań w postaci rozłożenia na raty zaległości podatkowej? Przejdź do tego artykułu, aby zapoznać się ze szczegółami w zakresie ulg w spłacie zobowiązań podatkowych.

Pojęcie zaległości podatkowej

Zaległością podatkową jest niewątpliwie podatek niezapłacony w terminie. Dlatego też jeśli chodzi o powstanie zaległości podatkowej, to momentem jej powstanie jest dzień uchybienia terminu do zapłaty podatku. Sam fakt niezapłacenia podatku, bez względu na inne okoliczności, skutkuje powstaniem zaległości. Powstaje ona z mocy prawa następnego dnia po dniu, w którym upłynął termin płatności.

W świetle art. 51 § 1 Ordynacji podatkowej powstanie zaległości podatkowej ma charakter obiektywny i jest niezależne od wydania przez organ podatkowy decyzji określającej prawidłową wysokość zobowiązania podatkowego [tak Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 26 listopada 2019 r., sygn. akt I SA/Bd 560/19]. O ile zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności, o tyle podatkiem będzie odpowiednia należność publicznoprawna, której termin płatności jeszcze nie nadszedł. W odniesieniu do rozłożonej na raty zaległości podatkowej przepis wyznacza nie nowy, wynikający z planu ratalnego termin płatności podatku, lecz jedynie terminy spłaty ułamkowych części długu publicznoprawnego. Wydanie w odniesieniu do zaległości podatkowej decyzji nie powoduje, iż zmianie ulega status tej należności, który determinowany jest treścią przepisu art. 51 § 1 Ordynacji podatkowej [tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 19 lipca 2018 r., sygn. akt I SA/Kr 539/18].

Za zaległość podatkową uważa się także niezapłaconą w terminie płatności zaliczkę na podatek, w tym zaliczkę, o której mowa w art. 23a, lub ratę podatku. Zaległościami podatkowymi są również niezapłacone w terminie opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe [por. art. 3 pkt 3 Ordynacji podatkowej].

Zaliczka i rata jako zaległości podatkowe

Co do zasady, niezapłacone w terminie płatności zaliczka i rata na podatek stają się zaległościami podatkowymi.

Należy zatem podzielić pogląd wyrażony przez Naczelny Sąd Administracyjny zawarty w wyroku z dnia 23marca 2011 r., sygn. akt I FSK 1960/10, zgodnie z którym zaległością jest każda rata z tytułu podatku od nieruchomości z osobna. Raty podatku zachowują bowiem swój odrębny byt prawny wobec zobowiązania podatkowego z tytułu podatku obliczonego za rok podatkowy.

Rata

Przez ratę należy rozumieć zarówno ratę wynikającą z przepisów regulujących konstrukcję danego podatku, jak i ratę podatku wynikającą z decyzji organu podatkowego wydanej na podstawie art. 67a § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej.

Zaliczka

Zaliczki mogą być samodzielnie wyliczane przez podatnika oraz określone przez organ podatkowy na podstawie art. 23a Ordynacji podatkowej. Organ podatkowy wylicza wysokość zaliczek w przypadku oszacowania podstawy opodatkowania proporcjonalnie do wysokości zobowiązania podatkowego za cały rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy.

Orzecznictwo

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 lipca 2022 r., sygn. akt III AUa 2494/20

• Zgodnie z art. 51 § 1 o.p. zaległością podatkową jest podatek nie zapłacony w terminie płatności. Rozłożenie zaległości na raty i ustanowienie nowych terminów płatności nie zmienia faktu, że zaległość istnieje. Należności z tytułu składek ubezpieczeniowych stają się wymagalne w dacie obowiązku ich wyliczenia i zapłaty. Brak zapłaty powoduje powstanie zaległości składkowych z mocy samego prawa, to jest art. 51 § 1 o.p. w związku z art. 31 u.s.u.s.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 20 lipca 2021 r., sygn. akt I SA/Gd 287/21

• Naliczanie odsetek od niezapłaconej w terminie płatności zaliczki na podatek, jako zaległości podatkowej w reżimie art. 51 § 2 i art. 53 § 1 O.p. obejmuje czas najdalej do upływu roku podatkowego, w którym powstał obowiązek zapłaty zaliczki.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2017 r., sygn. akt III SA/Wa 389/16

• Niezapłacona w terminie płatności zaliczka i rata na podatek staje się zaległością podatkową. Zaległością jest każda z osobna zaliczka i rata. Zaliczki i raty stanowią odrębne świadczenia, których niewykonanie w terminie skutkuje powstaniem zaległości. Są one niejako niezależne od całej kwoty podatku, płaconej za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 16 czerwca 2000 r., sygn. akt I SA/Lu 373/99

• W sytuacji gdy w dacie wskazanej w art. 45 ust. 1 i 4 ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnik posiadał uiszczoną w trybie zaliczek kwotę wyższą niż kwota należnego podatku dochodowego, brak jest podstaw do twierdzenia, że nie wykonał on w terminie obowiązku podatkowego z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (nie zapłacił tego podatku w terminie płatności). Nie istnieje więc zaległość, o której mowa w art. 51 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.

Należności płatników i inkasentów jako zaległość podatkowa

Należności przypadające od płatników i inkasentów są traktowane jako zaległości podatkowe. Zaznaczyć należy, iż nie są one zobowiązaniami podatkowymi z uwagi na to, że na płatniku i inkasencie nie ciąży obowiązek podatkowy.

Płatnik jest odpowiedzialny za obliczenie, pobranie i wpłacenie w terminie podatku pobranego od podatnika. Jeżeli zatem nie dopełnił tych czynności i w wyniku tego nie wpłacił w terminie należności, za którą jest odpowiedzialny, to do należności tej stosuje się przepisy dotyczące zaległości podatkowych.

Należność inkasenta, za którą odpowiada, stanowią podatki pobrane od podatnika i niewpłacone na rzecz organu podatkowego. Należność ta, po upływie terminu jej płatności, staje się na mocy komentowanego przepisu zaległością podatkową.

Skutki powstania zaległości podatkowej

Następstwem powstania zaległości podatkowej są odsetki, naliczane od dnia następnego po upływie terminu płatności. Oprócz odsetek podatnik, który nie płaci podatków w należnym terminie, może zostać usankcjonowany karami przewidzianymi w Kodeksie karnym skarbowym [por. art. 57 KKS].

Dodatkowo powstanie zaległości podatkowej powoduje również obowiązek wydania przez organ podatkowy decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego, chyba że wszczęcie egzekucji jest możliwe na podstawie deklaracji. Niezapłacenie w terminie płatności podatku, który powstaje po doręczeniu decyzji, umożliwia przygotowanie tytułu wykonawczego i egzekwowanie tej zaległości.

Spóźniasz się z zapłatą podatku? Tutaj sprawdzisz jak i kiedy naliczać odsetki od zaległości podatkowych a także takie odsetki niesłusznie pobrane są oprocentowane przez fiskusa.

Należności podlegające zwrotowi bez wezwania organu podatkowego

Na podstawie przepisu art. 52 Ordynacji podatkowej organy podatkowe mogą dochodzić od podatnika nienależnie zwróconych mu nadpłat podatku lub zwrotów podatku.

Przepis art. 52 wskazuje sytuacje, w których podatnik powinien zwrócić bez wezwania organu podatkowego uprzednio zwróconą mu przez organ podatkowy lub zaliczoną na poczet zaległości podatkowej oraz odsetek za zwłokę albo bieżących zobowiązań podatkowych, wraz z oprocentowaniem:

1. nadpłatę lub zwrot podatku wykazane w deklaracji nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej
2. nadpłatę lub zwrot podatku:

a) określone lub stwierdzone w decyzji, która następnie została uchylona, zmieniona lub stwierdzono jej nieważność albo stwierdzono jej wygaśnięcie,

b) stwierdzone na wniosek w trybie art. 75 § 4, w zakresie wynikającym z tego wniosku, nienależnie lub w wysokości większej od należnej;

c) wykazane dodatkowo, w korekcie deklaracji dokonanej w trybie art. 274, nienależnie lub w wysokości większej od należnej.

W ślad za stanowiskiem sądów administracyjnych wskazać należy, że użyte w przepisach art. 52 § 1 pkt 2 i art. 53 § 5 pkt 1 Ordynacji podatkowej sformułowania: „na równi z zaległością podatkową traktuje się także zwrot podatku” oraz „odsetki za zwłokę naliczane są od dnia zwrotu podatku” oznaczają, że istnienie zaległości podatkowych i naliczanie związanych z nimi odsetek za zwłokę dotyczy tych działań podatnika, których efektem było rzeczywiste uzyskanie nienależnych korzyści, w tym wypadku, związanych z otrzymaniem nienależnego w części zwrotu podatku [tak Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 10 lutego 2017 r., sygn. akt III SA/Wa 389/16].

Zwrot nadpłaty w ramach tzw. czynności materialno-technicznych organu podatkowego, nie wyklucza możliwości ponownej weryfikacji prawidłowości dokonanej korekty w toku postępowania podatkowego. Jeżeli nadpłata została zwrócona nienależnie, organ jest zobowiązany do zastosowania art. 52 § 1 pkt 2 lit. b Ordynacji podatkowej [tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 22 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Łd 687/17].

Nienależnie pobrane wynagrodzenie płatników lub inkasentów

Zgodnie z przepisem art. 52a Ordynacji podatkowej Zwrotowi bez wezwania organu podatkowego podlega wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości większej od należnej, które traktuje się jako zaległość podatkową. Organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zaległości podatkowej.

Z powyższej regulacji wynika, że wynagrodzenie to podlega zwrotowi bez wezwania, ale na podstawie decyzji określającej tę zaległość podatkową. Oznacza to, że w przypadku zwrotu tej zaległości w toku postępowania po pierwsze, płatnik nie zapłaci odsetek, a po drugie, organ będzie zmuszony umorzyć postępowanie, aczkolwiek pogląd ten można zakwestionować, gdyż w tym przypadku nie ma prawnej podstawy do odpisania tej zaległości podatkowej.

W doktrynie wskazuje się, że w praktyce płatnik (inkasent), który zwróci nienależne wynagrodzenie przed otrzymaniem decyzji, „zaoszczędzi” na odsetkach, a organ podatkowy w takiej sytuacji nie będzie wszczynał postępowania (zaległość nie istnieje). Jeżeli natomiast wynagrodzenie wraz z odsetkami zostanie zwrócone w trakcie wszczętego już postępowania, to powinno ono być umorzone z powodu jego bezprzedmiotowości (zaległość wraz z odsetkami została zapłacona).

Jeśli zastanawiasz się czy istnieje możliwość zapłacenia podatku za pośrednictwem rachunku bankowego innego podmiotu niż podatnik, to przejdź do tego artykułu.

Podsumowanie

Zaległością podatkową jest nic innego jak niezapłacony w terminie podatek. Zaległością może być również rata podatku oraz wyliczona zaliczka. Jednocześnie na równi z zaległością podatkową traktuje się także zwrot podatku oraz odsetki za zwłokę. Należy jednak pamiętać, że powstanie zaległości podatkowej w praktyce doprowadza do wydania przez organ podatkowy decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Źródła:

1. S. Babiarz [w:] B. Dauter, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, J. Rudowski, S. Babiarz, Ordynacja podatkowa. Komentarz, wyd. XI, Warszawa 2019, art. 52.
2. L. Etel [w:] R. Dowgier, G. Liszewski, B. Pahl, P. Pietrasz, M. Popławski, W. Stachurski, K. Teszner, L. Etel, Ordynacja podatkowa. Komentarz. Tom I. Zobowiązania podatkowe. Art. 1-119zzk, Warszawa 2022, art. 52(a).