Obowiązek podatkowy czym jest i kiedy powstaje?

Obowiązek podatkowy - omówione zagadnienia:

Pokaż więcej ↓

Jednym z podstawowych obowiązków każdego przedsiębiorcy jest wykazywanie we właściwych okresach rozliczeniowych przychodów uzyskiwanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Jednak żeby to było możliwe, kluczowa jest znajomość przepisów podatkowych, w których pojawiają się szczegółowe informacje na temat momentu powstania obowiązku podatkowego. W dzisiejszej publikacji zajmiemy się tematem szeroko rozumianego powstania obowiązku podatkowego, wyjaśnimy podstawowe pojęcia i opiszemy kiedy i na jakich zasadach powstaje.

Obowiązek podatkowy – definicja

Pojęcie obowiązku podatkowego pojawia się w różnych aktach prawnych, ogólnie zostało również zdefiniowane w ustawie Ordynacja podatkowa (OP).

Obowiązkiem podatkowym nazywamy nieskonkretyzowaną powinność przymusowego świadczenia pieniężnego na rzecz Skarbu Państwa w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w ustawach podatkowych

Definicja z OP jest dość ogólna i odsyła do ustaw podatkowych po szczegóły. Takie właśnie szczegółowe informacje znajdziemy w ustawie o podatku VAT i w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. W oparciu o zapisy, z którymi się tam spotkamy, przeanalizujemy temat powstania obowiązku podatkowego. Samo pojęcie obowiązek podatkowy nie implikuje jeszcze konkretnego zobowiązania z tytułu podatku VAT czy PIT, jedynie kieruje informację, w szczególności do osób prowadzących działalność gospodarczą, o obowiązku dokonywania rozliczeń podatkowych, o ile wystąpią przesłanki ustawowe. Poniżej zaprezentujemy szczegółowe informacje na temat momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT i PIT.

Powstanie obowiązku podatkowego w VAT

W ustawie o podatku VAT zagadnieniu związanemu z powstaniem obowiązku podatkowego poświęcony jest cały Dział IV, a wszystkie interesujące nas informacje znajdziemy w art. 19a. Przy czym warto podkreślić, że przepisy odnoszą się zarówno do powstania obowiązku podatkowego na zasadach ogólnych jak i na zasadach szczególnych. Dla lepszego zobrazowania i przybliżenia tematu omówienie będzie odnosiło się odrębnie dla jednej, jak i drugiej opcji, szczegóły poniżej.

Ogólne zasady powstania obowiązku podatkowego w VAT

Ustawa o podatku VAT wypowiada się wprost, kiedy powstaje obowiązek podatkowy na zasadach ogólnych.

Powstanie obowiązku na zasadach ogólnych

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą:

dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi w całości, lub w części, dla której to części określono zapłatę lub
otrzymania całości lub części zapłaty, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę. (art.19a ust. 1 i 8 ustawy o VAT)

Dla pełnego rozeznania tematu warto wyjaśnić, co kryje się pod pewnymi pojęciami użytymi w przepisach, nas będzie interesowało, co oznacza sformułowanie “dokonanie dostawy towarów”, w tym celu zobaczymy, co mówią kolejne przepisy ustawy o VAT.

Przez dostawę towarów rozumie się przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel
Moment dokonania dostawy będzie zależał od sposobu realizacji tej dostawy
W informacji Ministerstwa Finansów wydanej jakiś czas temu doprecyzowano moment dokonania dostawy towarów:
Sposób realizacji dostawy	Moment dokonania dostawy
Wydanie towaru bezpośrednio nabywcy lub wskazanej przez niego osobie	Z chwilą wydania towarów
Dostarczenie towaru transportem własnym dostawcy lub zorganizowanym przez niego	Z chwilą dostarczenia towaru do miejsca wskazanego przez nabywcę
Pozostawienie towaru w miejscu wskazanym przez nabywcę	Z chwilą pozostawienia tego towaru w miejscu uzgodnionym z nabywcą
Wysłanie towaru za pośrednictwem przewoźnika, kuriera, poczty itp., jeśli ryzyko utraty towaru w czasie transportu ponosi nabywca	Z chwilą wydania towaru podmiotowi, który jest zobowiązany do jego dostarczenia

W przypadku świadczenia usług kluczowe będzie ustalenie, w którym momencie usługodawca wykonał ostatnią czynność wchodzącą w zakres świadczonej usługi. Jeśli usługi są świadczone w częściach i dla tych części została określona zapłata, to obowiązek podatkowy powstanie z chwilą wykonania tej części usługi.

Przykład 1

Pan Michał prowadzi firmę informatyczną. W zakres wykonywanych przez niego prac wchodzi szereg różnego rodzaju czynności. Zajmuje się w szczególności naprawą komputerów, serwerów, ale również pisze oprogramowania, konfiguruje systemy informatyczne, tworzy sieci internetowe. W miesiącu lipcu podpisał umowę na stworzenie sieci internetowej w firmie A. Całe przedsięwzięcie zostało podzielone na 3 etapy z upływem miesiąca lipca, sierpnia i września. Każdy etap ma być ukończony na koniec tych okresów i dla każdego etapu ustalono zapłatę. Oznacza to, że w takim przypadku obowiązek podatkowy powstanie z chwilą częściowego wykonania usługi, najpóźniej na koniec miesiąca: lipca, sierpnia i września.

Przykład 2

Pan Piotr prowadzi sklep internetowy, dostawy są realizowane w systemie sprzedaży wysyłkowej. Dnia 31 lipca wydał towary kurierowi, 1 sierpnia wystawił fakturę a 5 sierpnia na rachunek bankowy wpłynęła zapłata. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstanie 31 lipca.

Przykład 3

Dnia 8 sierpnia pani Ilona otrzymała zaliczkę w kwocie 3.000 zł na poczet przyszłej dostawy towarów, która została zrealizowana 10 września. Zgodnie z przepisami obowiązek podatkowy powstanie 8 sierpnia i z taką datą należy zaksięgować fakturę zaliczkową w ewidencji VAT sprzedaży.

Przykład 4

W dniu 12 listopada kontrahent zapłacił 100% zaliczki na poczet przyszłej dostawy towarów, która została zrealizowana 5 grudnia. W takim przypadku obowiązek podatkowy w VAT powstanie 12 listopada i w tej dacie należy zaksięgować fakturę zaliczkową w ewidencji. Jeśli zaliczka obejmowała 100% płatności przedsiębiorca nie ma już obowiązku wystawiania faktury końcowej.

Czy otrzymana zaliczka zawsze generuje powstanie obowiązku podatkowego?

Chodź przepisy nie wypowiadają się na ten temat wprost, to jak się okazuje, wpłata zaliczki na poczet przyszłej nieskonkretyzowanej dostawy towarów nie będzie generowała powstania obowiązku podatkowego w VAT. Takie stanowisko potwierdza się w wyrokach sądowych, ale również w wydawanych interpretacjach podatkowych. W wyroku NSA sygn. akt I FSK 231/14 z dnia 5 marca 2015 r. Przedmiotem rozstrzygnięcia było pytanie czy wpłacenie przez reklamodawcę kwoty kaucji stanowiącej zabezpieczenie wypłacalności reklamodawcy będzie stanowiło zaliczkę i powinno być rozliczone w VAT? W ocenie firmy taka wpłata nie rodzi obowiązku podatkowego w VAT i sąd NSA zgodził się z przedsiębiorcą. W uzasadnieniu zostało jasno podkreślone m.in., że w momencie dokonania wpłaty zaliczki powinno być precyzyjnie określone, na poczet dostawy jakich towarów czy usług dokonano zapłaty. Przedmiot dostawy musi być uszczegółowiony, w przeciwnym razie nie powstanie obowiązek podatkowy w VAT. Takie samo stanowisko zostało zaprezentowane w interpretacji z dnia 25.01.2023 r. nr 0114-KDIP1-3.4012.624.2022.2.KP. W tym rozstrzygnięciu podkreślono, że aby wpłatę uznać za zaliczkę musi ona dotyczyć konkretnej transakcji, określonej w sposób jednoznaczny. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) napisał m.in., że przedpłata nie tworzy samodzielnego bytu podatkowego, lecz jest ściśle związana z konkretnym świadczeniem i nie można jej rozpatrywać, jako czynności oderwanej od sprzedaży. Tym samym nie powstanie obowiązek podatkowy w VAT.

Widzimy więc, że nie każda otrzymana wpłata w VAT będzie rodziła powstanie obowiązku podatkowego. Musi być konkretnie określony przedmiot transakcji, której dotyczy wpłata.

Terminy wystawiania faktur

Zgodnie z przepisami ustawy VAT przedsiębiorca wystawia fakturę nie później niż 15 dnia miesiąca, po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów, wykonano usługę lub otrzymano całość lub część zapłaty. Taki obowiązek ewidencjonowania sprzedaży dotyczy transakcji przeprowadzanych pomiędzy przedsiębiorcami. Inaczej będzie wyglądało wystawianie faktur na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca ma obowiązek wystawienia faktury na rzecz osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na żądanie nabywcy:

w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym: dostarczono towar lub wykonano usługę lub otrzymano całość lub część zapłaty,
w terminie do 15 dnia miesiąca po miesiącu dostawy towarów lub usług, jeżeli żądanie wystawienia faktury zostało zgłoszone do końca miesiąca, w którym dokonano dostawy lub otrzymano całość lub część zapłaty,
nie później niż 15 dnia od dnia zgłoszenia żądania – jeżeli żądanie wystawienia faktury zostało zgłoszone po upływie miesiąca, w którym dokonano dostawy towarów lub otrzymano całość lub część zapłaty.

Zasady szczególne powstania obowiązku podatkowego w VAT

W ustawie o podatku VAT opisany został szereg wyjątków od zasady ogólnej, których znajomość jest niezbędna, żeby w sposób prawidłowy dokonywać rozliczenia podatku VAT.

Powstanie obowiązku na zasadach szczególnych

Obowiązek podatkowy

Dodatkowe wyjaśnienia

1. Z chwilą wystawienia faktury z tytułu:

wynosi 30 dni od dnia wykonania usługi

wynosi 60 dni od dnia

z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b

wynosi 90 dni od dnia wykonania tych czynności.

Art. 19a ust. 5 pkt 3 w zw. art. 19a ust. 7 – jeżeli nie zostanie wystawiona faktura lub zostanie wystawiona z opóźnieniem to obowiązek podatkowy powstaje:

z chwilą upływu terminów do wystawienia faktury (art.106i ust.3),
w przypadku gdy nie określono terminu wystawienia faktury – z chwilą upływu terminu płatności.

Uwaga!
Otrzymanie zaliczki powoduje powstanie obowiązku podatkowego.

2. Z chwilą wystawienia faktury z tytułu:

telekomunikacyjnych,
wymienionych w pozycjach 24–37, 50 i 51 załącznika nr 3 do ustawy,
najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,
stałej obsługi prawnej i biurowej,
dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,

z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług

Art. 19a ust. 5 pkt 4

Faktura musi być wystawiona nie później niż z upływem terminu płatności.

Uwaga!
Otrzymanie zaliczki nie generuje powstania obowiązku podatkowego.

3. Świadczenie usług i dostaw towarów w sposób ciągły.

Usługę, dla której ustalane zostały następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia aż do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Jeśli usługa jest świadczona przez okres dłuższy niż rok i w trakcie roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. W takim przypadku obowiązek podatkowy powstaje 31 grudnia. Ta sama zasada dotyczy dostaw towarów w sposób ciągły.

art. 19a ust. 3 i 4

Okresy rozliczeniowe mogą być:

miesięczne,
kwartalne,
półroczne,
roczne.

Mogą również obejmować inny okres ustalony przez strony. Faktura jest wystawiana do 15 dnia następującego po miesiącu wykonania usługi czy dostawy towarów.

Uwaga!
Otrzymanie zaliczki powoduje powstanie obowiązku podatkowego.

Przykład 5

Firma X zawarła z firmą Y umowę na dokonywanie analizy sprzedaży, umowa została podpisana na 2 lata. W dokumencie został zawarty zapis, że rozliczeń za świadczoną usługę firma X będzie dokonywała w cyklach kwartalnych. W takim przypadku obowiązek podatkowy powstaje na ostatni dzień miesiąca kończącego kwartał.

Przykład 6

Firma A zawarła z firmą B umowę na utrzymanie sieci informatycznej na okres 4 lat, w umowie nie zostały wskazane żadne terminy rozliczeń. W takim przypadku obowiązek podatkowy powstaje na dzień 31 grudnia każdego roku aż do momentu zakończenia umowy.

W przypadku dostaw towarów i świadczenia usług w sposób ciągły warto w tym miejscu wspomnieć rozbieżności, jakie występują pomiędzy organami podatkowymi a sądami, co do poprawności stosowania przepisów art. 19a ust. 3 i 4 – usługi i dostawy ciągłe. W jednej z interpretacji podatkowych można przeczytać, że w ustawie o podatku VAT nie zdefiniowano pojęcia usług o charakterze ciągłym. Natomiast wykładnia językowa pojęcia „sprzedaż o charakterze ciągłym” sprowadza się do ustalenia znaczenia przymiotnika „ciągły”. Bazując na definicji słownikowej według Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) należałoby przyjąć, że za sprzedaż o charakterze ciągłym należy uznać sprzedaż odbywającą się bezustannie, stale, bez przerwy. W praktyce za sprzedaż o charakterze ciągłym przyjęło się uważać przede wszystkim systematyczne, wykonywane z dużą częstotliwością, usługi o charakterze powszechnym np.: dostawy energii cieplnej, wody, dostawy energii elektrycznej czy też najem, dzierżawę, przechowanie. Mowa jest o tym w interpretacji z dnia 23.06.2023 r. nr 0114-KDIP4-2.4012.136.2023.2.WH. Natomiast sądy mają zgoła odmienne podejście do stosowania przepisów dotyczących rozliczania usług i dostaw towarów w okresach rozliczeniowych. Przykładowo w wyroku NSA sygn. akt I FSK 738/20 z dnia 27 kwietnia 2023 r. można przeczytać, że pojęcie usług ciągłych, mając na względzie cel wprowadzenia przepisu, powinno obejmować świadczenia tradycyjnie definiowane jako okresowe/ciągłe, jak również dokonywane w ramach stałych umów o współpracę, w przypadku których w związku z ich świadczeniem ustalono następujące po sobie terminy płatności.

Powstanie obowiązku podatkowego w VAT z chwilą otrzymania płatności

Jeśli chodzi o powstanie obowiązku podatkowego w VAT na zasadach szczególnych, to warto jeszcze wspomnieć o przepisie art. 19a ust. 5 pkt 1. W takim przypadku liczy się data zapłaty bez względu na to, kiedy została wyświadczona usługa czy też wydany towar obowiązek podatkowy powstanie dopiero w momencie zapłaty.

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu:

wydania towarów przez komitenta komisantowi na podstawie umowy komisu, komitent – dający zlecenie, komisant – przyjmujący zlecenie,
przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie,
dostawy towarów dokonywanej w trybie egzekucji, o której mowa w art. 18,
świadczenia, na podstawie odrębnych przepisów, na zlecenie sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych lub prokuratury usług związanych z postępowaniem sądowym lub przygotowawczym, z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług,
świadczenia usług zwolnionych od podatku zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37–41.

Przykład 7

Pan Mariusz występujący w roli komitenta przekazał do sprzedaży samochód osobowy panu Andrzejowi komisantowi (podmiot prowadzący komis samochodowy). W dniu 31 lipca komisant dokonał sprzedaży samochodu, ale komitent otrzymał płatność dopiero 5 sierpnia. W takim przypadku obowiązek podatkowy w VAT powstanie odpowiednio:

31 lipca w firmie pana Andrzeja właściciela komisu – na zasadach ogólnych,
5 sierpnia w firmie pana Mariusza posiadacza auta – na zasadach szczególnych w dacie otrzymania zapłaty.

Metoda kasowa a powstanie obowiązku podatkowego

Mały podatnik na gruncie ustawy VAT, to przedsiębiorca, u którego wartość sprzedaży wraz z kwotą podatku VAT nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty 2.000.000 euro, limit na 2024 rok wynosi 9.218.000 zł. Taki przedsiębiorca może wybrać metodę kasową rozliczania podatku VAT i w takim przypadku obowiązek podatkowy powstaje na zasadach szczególnych.

U przedsiębiorcy, który wybrał metodę kasową rozliczania podatku VAT, obowiązek podatkowy powstaje:

Z dniem otrzymania całości lub części zapłaty – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, czynnego podatnika VAT.
Z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180 dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi – w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1, w szczególności podmiotu zwolnionego z VAT, osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Przykład 8

Pan Michał wybrał metodę kasową rozliczania podatku VAT. Fakturę sprzedaży wystawił 20 lipca, a zapłatę otrzymał 10 sierpnia. W takim przypadku obowiązek podatkowy w VAT powstanie w dniu otrzymania płatności, czyli 10 sierpnia.

Refakturowanie usług w VAT a powstanie obowiązku podatkowego

Jeśli chodzi o pojęcie refakturowania usług, to nie znajdziemy żadnych informacji na ten temat w przepisach podatkowych. Jednak na przestrzeni wielu lat wypracowane zostało stanowisko zgodnie, z którym przyjmuje się, że dochodzi do odsprzedaży usług. Taka operacja jest dokumentowana fakturą taką samą, jak każda inna sprzedaż dokonywana przez przedsiębiorcę. Podmiot refakturujący otrzymuje fakturę od swojego usługodawcy, czyli jest usługobiorcą. Następnie wchodzi w rolę usługodawcy i refakturuje usługę na usługobiorcę.

Przykład 9

Firma X nabyła usługę informatyczną, która została wykonana 10 lipca, w tym dniu powstał obowiązek podatkowy. Następnie dnia 20 lipca firma X wystawiła fakturę na firmę Y. Obowiązek podatkowy dla refaktury powstanie również 10 lipca, a to oznacza, że firma X wykaże podatek należny od sprzedaży usługi w pierwotnej dacie jej wykonania.

Takie podejście potwierdzają również organy podatkowe w wydawanych interpretacjach. Przykładowo w interpretacji nr 3063-ILPP1-2.4512.32.2017.2.PG z dnia 10 maja 2017 r. Dyrektor KIS napisał, że jeśli przedsiębiorca, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, to przyjmuje się, że on sam otrzymał i wyświadczył te usługi. Podmiot świadczący (sprzedający) daną usługę nabytą we własnym imieniu, lecz na rzecz osoby trzeciej traktowany jest najpierw jako usługobiorca, a następnie jako usługodawca tej samej usługi. Podmiot dokonujący odsprzedaży usługi na rzecz kontrahenta powinien zachować się tak, jakby to on sam wyświadczył tę usługę. Przepisy nie przewidują szczególnego sposobu powstawania obowiązku podatkowego w przypadku refakturowania usług. Oznacza to, że moment powstania obowiązku podatkowego przy refakturowaniu usług pokrywa się z momentem powstania obowiązku podatkowego dla usług udokumentowanych fakturą pierwotną.

Ustawa o podatku VAT nie przewiduje szczególnych przepisów dedykowanych tylko dla refakturowania usług.

Obowiązek podatkowy do refakturowania usług powstaje w tym samym okresie, w którym powstał na fakturze pierwotnej.

Przyjmuje się, że podmiot dokonujący refakturowania usług wchodzi w rolę usługodawcy.

Ogólne zasady powstania obowiązku podatkowego w PIT

Dla pełnego zobrazowania tematu powstania obowiązku podatkowego nie sposób pominąć powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Powstanie obowiązku podatkowego to nic innego niż określenie momentu, w którym przychód będzie podlegał opodatkowaniu.

Przychód w działalności gospodarczej stanowią kwoty należne, choćby nie zostały otrzymane, po pomniejszeniu o zwroty towarów, udzielone bonifikaty czy skonta

I tak również w ustawie o PIT mowa jest o tym, kiedy obowiązek podatkowy powstaje na zasadach ogólnych, ale mamy również opisanych kilka przypadków, gdy przychód wykazywany jest w innym okresie.

Powstanie obowiązku na zasadach ogólnych

Za dzień powstania przychodu (obowiązku podatkowego) uważa się dzień:

wydania rzeczy/towarów,
zbycia prawa majątkowego,
wykonania usługi lub częściowego wykonania usługi.

nie później niż dzień wystawienia faktury lub uregulowania należności.
(art.14 ust. 1c ustawy PIT)

Przykład 10

Pani Lucyna prowadzi sprzedaż wysyłkową, 30 lipca dokonała dostawy towarów, płatność wpłynęła 31 lipca, a faktura została wystawiona 1 sierpnia. W takim przypadku, jako pierwsze było wydanie towarów, a więc obowiązek podatkowy powstaje 30 lipca.

Przykład 11

Pani Klara otrzymała wpłatę na zamówienie dnia 30 czerwca, 1 lipca towar został wysłany i wystawiono fakturę. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstanie w dniu 30 czerwca, a więc w dacie wpłaty.

Przykład 12

Pani Maria wystawiła fakturę na dostawę telewizora dnia 30 września, dostawa została zrealizowana 1 października, zapłata wpłynęła 5 października. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstanie 30 września.

Szczególne zasady powstania obowiązku podatkowego w PIT

Ustawa o podatku dochodowym zakłada również, że przychód może być wykazany w sposób szczególny. Dotyczy to między innymi usług rozliczanych w okresach rozliczeniowych, ale nie tylko.

Powstanie obowiązku podatkowego w PIT na zasadach szczególnych
Obowiązek podatkowy	Dodatkowe wyjaśnienia
Usługa rozliczana w okresach rozliczeniowych Za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku	art.14 ust. 1e Brak definicji “okres rozliczeniowy” może komplikować prawidłowość rozliczeń
Dzień otrzymania zapłaty	art. 14 ust. 1i
Zaliczka zarejestrowana na kasie fiskalnej Za datę powstania przychodu uznaje się dzień pobrania wpłaty, ta zasada musi być stosowana przez cały rok, a przedsiębiorca informuje o tym wyborze w zeznaniu składanym za rok podatkowy, w którym stosował ten sposób rozliczania	art. 14 ust. 1j

Usługa rozliczana w okresach rozliczeniowych – obowiązek podatkowy PIT

Tak jak już to zostało napisane wcześniej, w ustawie o PIT nie wprowadzono definicji “okresu rozliczeniowego”, co może wywoływać spory pomiędzy przedsiębiorcą a organem podatkowym. Zagadnienie to jest poruszane w wydawanych interpretacjach podatkowych, spójrzmy więc, jakie podejście prezentuje fiskus. W jednej z interpretacji z dnia 9 listopada 2021 r. nr 0111-KDIB1-3.4010.461.2021.1.JKU czytamy, że usługi o charakterze ciągłym obejmują czynności polegające na stałym i powtarzalnym (trwałym) zachowaniu strony zobowiązanej do ich świadczenia. Istotą takich usług jest stałe i powtarzalne zachowanie się osoby zobowiązanej do ich świadczenia zgodnie z treścią umowy. Za datę powstania przychodu w takim przypadku uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze. Okresem rozliczeniowym może być miesiąc, kwartał czy rok. Jeśli to przykładowo będzie miesiąc, to nie oznacza, że będzie się pokrywał z miesiącem kalendarzowy, ważne, żeby obejmował okres 30/31 dni lub 90 czy 365 dni w pozostałych przypadkach. Przy usługach rozliczanych okresowo ważne jest również jeszcze to, że w takim przypadku bez znaczenia pozostaje data wystawienia faktury czy otrzymania wcześniejszej zapłaty, a nawet data wykonania usługi. Mowa jest o tym przykładowo w interpretacji nr 0114-KDIP2-2.4010.77.2021.1.AG z dnia 07.05.2021 r.

Dzień otrzymania zapłaty – obowiązek podatkowy PIT

W podatku dochodowym obowiązek podatkowy w PIT wyznacza niekiedy tylko i wyłącznie moment otrzymania zapłaty, jednak dotyczy to ściśle określonych przypadków, do których nie odnoszą się wcześniej opisane sytuacje. Będzie to przykładowo: otrzymanie odsetek od środków na rachunku bankowym, otrzymanie odszkodowania czy kary umownej (art. 14 ust. 1i ustawy PIT).

Przykład 13

W dniu 31 marca bank naliczył panu Jakubowi odsetki od rachunku bankowego założonego na firmę. Odsetki wpłynęły na rachunek firmowy dnia 1 kwietnia i w tym dniu powstaje obowiązek podatkowy w PIT.

Przykład 14

Firma A wystawiła firmie B notę obciążeniową z tytułu kary umownej z powodu nienależytego wykonania usługi. Nota została wystawiona i przesłana 10 czerwca, ale zapłata kary umownej miała miejsce dopiero 10 sierpnia. Obowiązek podatkowy w PIT powstanie 10 sierpnia.

Zaliczka w podatku dochodowym a powstanie obowiązku podatkowego

Z ustawy o podatku dochodowym wynika wprost, że do przychodów nie zalicza się pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Oznacza to, że wpłaty dokonane na poczet przyszłych dostaw towarów czy świadczonych usług nie będą opodatkowane w momencie wpływu środków na rachunek bankowy. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że zaliczka jest inaczej traktowana na gruncie przepisów ustawy o VAT i PIT.

Wpłata zaliczki na poczet przyszłych dostaw towarów czy świadczenia usług nie stanowi przychodu w podatku dochodowym

Wyjątek stanowi zaliczka zarejestrowana na kasie fiskalnej, która może być rozliczona w okresie jej otrzymania. Przedsiębiorca ma możliwość wyboru, czy rozpozna przychód w dacie wpłaty, czy w momencie dokonania dostawy

Ważne!
Zaliczka może być uznana za przychód w działalności gospodarczej jeśli ma charakter ostateczny i definitywny. Nie ma przy tym znaczenia czy zaliczka pokrywa 100%, czy mniej przyszłej dostawy

Przykład 15

Pan Jacek prowadzi firmę szkoleniową. Warunkiem uczestnictwa w szkoleniu jest wpłata zaliczki w wysokości 30% wartości szkolenia. Zaliczka nie podlega zwrotowi, nawet gdy uczestnik nie weźmie udziału w szkoleniu. Taka zaliczka ma charakter definitywny i powinna być rozliczana w PIT w dacie zapłaty przez uczestnika szkolenia. Jeśli z winy organizatora szkolenie nie odbędzie się i dojdzie do zwrotu wcześniej wpłaconej zaliczki, wówczas przychód nie zostanie rozpoznany.

W jaki sposób rozliczyć zaliczkę 100% w PIT i VAT zostało opisane w podlinkowanej publikacji.

Obowiązek podatkowy w PIT i VAT

Najczęściej w praktyce obowiązek podatkowy powstaje w tym samym okresie rozliczeniowym w PIT i VAT. Będzie to dotyczyło powstania obowiązku podatkowego na zasadach ogólnych.

Przykład 16

Pan Jakub prowadzi sprzedaż internetową, jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem VAT. W dniu 30 czerwca 2024 r. została dokonana dostawa towarów. Faktura sprzedaży została wystawiona 2 lipca 2024 r., natomiast termin zapłaty przypada na dzień 10 lipca 2024 r.. W takim przypadku obowiązek podatkowy zarówno w PIT i VAT powstanie w dacie 30 czerwca 2024 r. – w dacie wydania towaru. W praktyce zdarza się jednak, że obowiązek podatkowy w PIT i VAT powstanie w różnych okresach rozliczeniowych z uwagi na odmienne regulacje w ustawach podatkowych. Zobaczmy, w jakich przypadkach może dojść do takich sytuacji.

Przykład 17

Pan Adam jest czynnym podatnikiem VAT. Dnia 20 września 2024 r. otrzymał zapłatę zaliczki w kwocie netto 10.000 zł, kwota podatku VAT 2.300 zł, kwota brutto 12.300 zł na poczet dostawy, która zostanie zrealizowana 20 października 2024 r. wraz z dopłatą brakującej kwoty 4.000 zł netto, kwota podatku VAT 920 zł, kwota brutto 4.920 zł. W takim przypadku obowiązek podatkowy w VAT i PIT powstanie w następujących okresach rozliczeniowych:

Podatek VAT należny: 2.300 zł – 20 września 2024 r.; 920 zł – 20 października 2024 r.,
Przychód w podatku PIT – 20 października 2024 r. w stosunku do całej kwoty 14.000 zł netto.

Przykład 18

Pan Krzysztof świadczy usługi budowlane, przyjął zlecenie od firmy, czynnego podatnika VAT, na realizację zamówienia w terminie do 30 września 2024 r., termin został zachowany, usługa została zrealizowana 30.09.2024 r.. Faktura została wystawiona 15 października 2024 r., zapłaty dokonano 20 października 2024 r. Obowiązek podatkowy powstanie w następujących okresach rozliczeniowych:

Przychód w podatku PIT – 30 września 2024 r.,
Podatek VAT należny – 15 października 2024 r.

Przykład 19

Firma A świadczy usługi stałej obsługi prawnej i biurowej. Fakturę za usługę zrealizowaną 30 maja wystawiono 10 czerwca. W podatku VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, a w podatku PIT w momencie wykonania usługi:

Przychód w podatku PIT – 30 maja,
Podatek VAT należny – 10 czerwca.

Podsumowanie

W dzisiejszej publikacji omówiony został bardzo obszerny temat powstania obowiązku podatkowego w VAT i PIT.

Omówienie zagadnienia całościowo wymagało pokazanie, w jaki sposób powstaje obowiązek podatkowy zarówno na zasadach ogólnych, jak i na zasadach szczególnych. Jak widać, wyjątków od zasady ogólnej jest całkiem sporo, co może przysparzać przedsiębiorcom problemów, co jednak nie zwalnia ich z odpowiedzialności w sytuacji, gdy przyjmą linie obrony mówiącą o nieznajomości przepisów.

Prawidłowe rozpoznanie obowiązku podatkowego w PIT oznacza, że przedsiębiorca opodatkuje uzyskane przychody we właściwym okresie rozliczeniowym, a organ podatkowy tego nie zakwestionuje. Ta sama zasada dotyczy wykazania podatku VAT należnego od sprzedaży w rejestrach VAT i JPK_V7 w prawidłowych okresach. Bieżące monitorowanie przez organy podatkowe przekazywanych co miesiąc plików bardzo szybko pozwala na wykrycie ewentualnych nieprawidłowości.

Jak się okazuje nie zawsze obowiązek podatkowy w VAT powstanie w rozliczeniu za ten sam okres co w PIT. Takim wyjątkiem jest, chociażby rozliczenie otrzymanej zaliczki.

Wiele wątpliwości i kontrowersji wzbudza rozliczanie dostaw towarów i usług w okresach rozliczeniowych. Organy podatkowe podważają zasadność korzystania z tej formy rozliczania przez przedsiębiorców, jednak sądy często nie przyznają im racji, na co zwróciliśmy szczególną uwagę, powołując się na konkretne rozstrzygnięcia.

Stan prawny na dzień: 29.11.2024 r.