Unieważnienie, wygaśnięcie i ograniczenie patentu – czyli kiedy patent przestaje istnieć?

O tym co należy rozumieć przez te pojęcia i w jaki sposób patent przestaje obowiązywać, a co za tym idzie przysługiwać uprawnionemu, przeczytasz w niniejszym artykule.

Unieważnienie patentu

Patent może zostać unieważniony w całości lub części na wniosek każdego, kto wykaże, że:

• nie zostały spełnione warunki wymagane do uzyskania patentu;
• wynalazek nie został przedstawiony na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić;
• patent został udzielony na wynalazek nieobjęty treścią zgłoszenia lub zgłoszenia pierwotnego;
• zastrzeżenia patentowe nie określają przedmiotu żądanej ochrony w sposób jasny i zwięzły lub nie są w całości poparte opisem wynalazku [por. art. 89 ust. 1 Prawa własności przemysłowej].

Do przyczyn unieważnienia patentu zaliczane są również następujące elementy:

• brak nowości wynalazku – Wynalazek uważa się za nowy, jeśli nie jest on częścią stanu techniki [por. art. 25 ust. 1 Prawa własności przemysłowej];
• brak poziomu wynalazczego – Wynalazek uważa się za posiadający poziom wynalazczy, jeżeli wynalazek ten nie wynika dla znawcy, w sposób oczywisty, ze stanu techniki [por. art. 26 ust. 1 Prawa własności przemysłowej];
• brak przemysłowej stosowalności – Wynalazek uważany jest za nadający się do przemysłowego stosowania, jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa [por. art. 27 Prawa własności przemysłowej].

W orzecznictwie wskazuje się, że szczególnymi cechami interesu prawnego w postępowaniu administracyjnym i w prawie administracyjnym jest po pierwsze bezpośredniość związku między sytuacją danego podmiotu a wspomnianą normą prawa materialnego, na której budowany jest interes prawny. Oznacza to, że jeżeli sprawa dotyczy dwóch lub więcej podmiotów, to interes prawny mają tylko te z nich, których sytuacja prawna wynika wprost z normy prawa materialnego, a nie powstaje za pośrednictwem drugiego podmiotu. Drugą szczególną cechą interesu prawnego jest jego realność, interes ten musi rzeczywiście istnieć w dacie stosowania danych norm prawa administracyjnego. Nie może to być interes tylko przewidywany w przyszłości ani hipotetyczny [tak Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 marca 2002 r., sygn. akt IV SA 1132/00].

Niemniej warto pamiętać, że uprawniony z patentu nie może mieć interesu prawnego w żądaniu unieważnienia patentu. NSA wyjaśnił w tym zakresie, iż W postępowaniu spornym toczącym się przed Urzędem Patentowym w trybie art. 89 ust. 1 w związku z art. 255 ust. 1 pkt 1 p.w.p. uprawniony z patentu nie posiada interesu prawnego dla domagania się unieważnienia patentu w całości lub w części [tak Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 czerwca 2009 r., sygn. akt II GSK 978/08].

Urząd Patentowy, w trybie postępowania spornego, rozstrzyga sprawy o unieważnienie patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego albo prawa z rejestracji [por. art. 255 ust. 1 pkt 1 Prawa własności przemysłowej].

Ograniczenie patentu

Zgodnie z przepisem art. 89(1) ust. 1-5 Prawa własności przemysłowej stanowi, iż:

• Na wniosek uprawnionego z patentu, patent może być ograniczony przez zmianę zastrzeżeń patentowych.
• Do rozpatrzenia wniosku o ograniczenie patentu Prezes Urzędu Patentowego wyznacza eksperta. W sprawach o ograniczenie patentu eksperci mogą orzekać również w zespołach orzekających.
• Po rozpoznaniu wniosku o ograniczenie patentu Urząd Patentowy wydaje decyzję o ograniczeniu patentu, odmowie ograniczenia patentu lub umorzeniu postępowania.
• Przed wydaniem decyzji, o której mowa w ust. 3, Urząd Patentowy może wezwać uprawnionego z patentu, w wyznaczonym terminie, pod rygorem umorzenia postępowania, do złożenia wyjaśnień oraz wprowadzenia określonych poprawek i uzupełnień do opisu patentowego.
• Uprawniony z patentu może wnieść o ograniczenie patentu w trakcie postępowania w sprawie sprzeciwu do czasu ustosunkowania się do sprzeciwu albo w trakcie postępowania w sprawie o unieważnienie patentu przed rozprawą.

Ograniczenie patentu podlega wpisowi do rejestru patentowego. Informacja o ograniczeniu patentu, a także zmieniony opis patentowy, są publikowane przez Urząd Patentowy.

Wygaśnięcie patentu

Patent wygasa na skutek:

• upływu okresu, na który został udzielony;
• zrzeczenia się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie;
• nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej albo
• trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku, z zastrzeżeniem art. 93(7), z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu [por. art. 90 ust. 1 Prawa własności przemysłowej].

Upływ okresu patentu, na który został udzielony

Należy również pamiętać, że patent wygasa również po upływie terminu na jaki został udzielony. Ustanie patentu z powodu upływu okresu następuje z mocy prawa. Zgodnie z przepisem art. 63 ust. 3 Prawa własności przemysłowej Czas trwania patentu wynosi 20 lat od daty dokonania zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym.

Zrzeczenie się patentu

Zrzeczenie się patentu przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą prawa na patencie. Co więcej, zrzeczenie się patentu prowadzi do jego wygaśnięcia, o ile następuje w trybie określonym w przepisie, a do samej czynności zrzeczenia się dochodzi przed Urzędem Patentowym i za zgodą osób, którym służą prawa na patencie.

Nieuiszczenie w przewidzianym terminie opłaty okresowej

Wygaśnięcie patentu z powodu nieuiszczenia w przewidzianym terminie opłaty okresowej następuje w dniu, w którym upłynął poprzedni okres ochrony wynalazku [por. art. 90 ust. 4 Prawa własności przemysłowej]. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wskazał, że Wygaśnięcie prawa ochronnego na wzór użytkowy następuje z powodu braku uiszczenia, w przewidzianym terminie, opłaty okresowej za kolejny okres ochrony wzoru użytkowego. Przyczyny jej nieuiszczenia są bez znaczenia [tak Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 12 lipca 2007 r., sygn. akt VI SA/Wa 759/07].

Opłaty okresowe uiszczane są z góry oraz mogą być uiszczone w ciągu roku przed upływem poprzedniego okresu ochrony – najpóźniej mogą one zostać zapłacone w tym samym dniu, w którym upływa poprzedni okres ochrony.

Wygaśnięcie patentu na wynalazek biotechnologiczny

Przepis art. 90 ust. 1 pkt 4 Prawa własności przemysłowej stanowi, że Patent wygasa na skutek trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku, z zastrzeżeniem art. 93(7), z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego, który stał się niedostępny i nie może być odtworzony na podstawie opisu.

Z kolei przepis art. 93(7) analizowanej ustawy stanowi, że Jeżeli materiał biologiczny zdeponowany zgodnie z art. 936 przestał być dostępny w kolekcji, nowego depozytu można dokonać na warunkach określonych w umowie międzynarodowej.

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że Wygaśnięcie patentu w omawianym przypadku powinno nastąpić w dniu, w którym doszło do trwałej utraty możliwości korzystania z wynalazku z powodu braku potrzebnego do tego materiału biologicznego. Wydają się słuszne wyrażane w piśmiennictwie obawy, że stwierdzenie konkretnej daty będzie w tym przypadku bardzo trudne Data wygaśnięcia prawa powinna być jednak również w tym przypadku potwierdzona w decyzji administracyjnej Urzędu Patentowego [tak A. Niewęgłowski [w:] T. Demendecki, J. Sitko, J. Szczotka, G. Tylec, A. Niewęgłowski, Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2015, art. 90].

Utrata mocy przez patenty dodatkowe

Przepis art. 91 Prawa własności przemysłowej reguluje kwestię związane z utratą mocy przez patenty dodatkowe. Zgodnie z tym przepisem Wraz z patentem głównym tracą moc patenty dodatkowe. Jeżeli patent główny traci moc z przyczyny niemającej wpływu na wynalazek będący przedmiotem patentu dodatkowego, patenty dodatkowe do patentu głównego stają się patentami i zachowują moc przez okres, na który został udzielony patent główny.

Jeżeli patent główny traci moc z przyczyny niemającej wpływu na wynalazek będący przedmiotem patentu dodatkowego, patenty dodatkowe do patentu głównego stają się patentami i zachowują moc przez okres, na który został udzielony patent główny.

Przyczyną niemającą wpływu na wynalazek może być zrzeczenie się patentu głównego lub nieuiszczenie w odpowiednim terminie opłaty okresowej za patent główny. Te przyczyny nie wpływają na wynalazek będący przedmiotem patentu dodatkowego.

Podsumowanie

Patent i jego ochrona co do zasady jest ograniczona w czasie, jednakże Prawo własności przemysłowej przewiduje również wcześniejsze ustanie ochrony patentowej, do których zaliczamy:

• wygaśnięcie patentu;
• ograniczenie patentu;
• unieważnienie patentu.

A jeśli sam tworzysz znak towarowy dla swojej firmy i zastanawiasz się, czy wydatki na ten cel mogą być uznane za koszt firmy, to odpowiedź znajdziesz w tym artykule.