|
|
5 minut czytania

Utwór pracowniczy – komu przysługują prawa autorskie?

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, co do zasady reguluje kwestie związane z ochroną praw autorskich, która obowiązuje od chwili powstania utworu. Twórcy utworów są objęci ochroną od chwili jego powstawania, chociażby miał on postać nieukończoną. Czy to również dotyczy utworu pracowniczego?

Utwór pracowniczy - komu przysługują prawa autorskie?

Prawa autorskie – co obejmują i jak wygląda ochrona praw autorskich? – najważniejsze informacje w formie video:

Przepisy prawa autorskiego przewidują trzy regulacje w zakresie stosunku pomiędzy pracodawcą a pracownikiem jako twórcą utworu, a mianowicie:

  • art. 12, który ogólnie reguluje kwestie związane z utworem pracowniczym;
  • art. 14, który reguluje kwestie utworu naukowego i pracowników zatrudnionych w instytucjach naukowych;
  • art. 74 ust. 3, który reguluje kwestie ochrony praw autorskich do programów komputerowych stworzonych przez pracownika w ramach wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.

Niniejszy artykuł koncentrować się będzie na regulacji z przepisu art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, celem wykazania, komu przysługują prawa autorskie z powstałego utworu pracowniczego.

Pojęcie utworu pracowniczego

Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

Z powyższej regulacji wynika, iż aby móc uznać utwór za utwór pracowniczy, to musi on spełnić dwa warunki, tj.:

  • twórcą utworu jest pracownik;
  • utwór został stworzony w wyniku realizacji obowiązków wynikających ze stosunku pracy.

WAŻNE – aby móc nazwać utwór utworem pracowniczym, to powyższe przesłanki muszą zostać spełnione łącznie.

Powstanie utworu w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy

Z analizowanego przepisu art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika, że nie każdy utwór stworzony przez pracownika jest utworem pracowniczym, bowiem takim utworem jest tylko ten, który powstał w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.

Kluczowym wymogiem jest to, aby utwór był wynikiem realizacji obowiązków ze stosunku pracy.

Przykładowo Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 12 listopada 2008 r., sygn. akt I ACa 227/08 wskazał, że (…) zauważyć trzeba, że dla zastosowania art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ważne jest, by stworzony utwór był wynikiem zobowiązania pracownika do wykonywania pracy obejmującej obowiązki twórcze w znaczeniu prawa autorskiego, a zatem powstał w następstwie realizowania zespołu czynności “o cechach odpowiadających zasadzie ich wyodrębnienia ustalonej w umowie (…) Z tego też względu do przepisu powyższego nie sposób sięgać w przypadkach innego rodzaju powiązań między utworem a stosunkiem pracy; nie obejmuje on bowiem sytuacji, w których utwór powstał tylko w związku (czasowym, miejscowym itp.) czy przy okazji wykonywania pracy, bądź dzięki przyczynieniu się pracodawcy.

Niewątpliwie zatem utwór pracowniczy może powstać wyłącznie w związku z wykonywaniem obowiązków ze stosunku pracy z wyłączeniem sytuacji, w których utwór powstał z pomocą pracodawcy bądź z wykorzystaniem np. sprzętu służbowego lub w miejscu wykonywania pracy.

Dodatkowo należy pamiętać, że samo nawiązanie stosunku pracy nie jest wystarczającą podstawą do nabycia przez pracodawcę autorskich praw majątkowych do utworu pracowniczego. Niezbędne jest zawarcie w umowie o pracę (w przepisach regulujących zakres obowiązków/twórcze obowiązki pracownika) stosowne klauzule.

W powyższym zakresie wypowiedział się przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 czerwca 1998 r., sygn. I PKN 196/98 stanowiąc, że Jeżeli wykonywanie obowiązków ze stosunku pracy ma polegać na działalności twórczej pracownika, od woli stron zależy do kogo należeć będą autorskie prawa majątkowe. Nieokreślenie w umowie o pracę własności tych praw powoduje, że w granicach wynikających z umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, autorskie prawa majątkowe do tych utworów nabywa pracodawca z chwilą ich przyjęcia.

WAŻNE – powstanie utworu w wyniku wykonania umowy o dzieło, umowy zlecenia lub ogłoszonego konkursu nie jest utworem pracowniczym, bowiem umowa o dzieło, umowa zlecenia ani przystąpienie do konkursu nie tworzą stosunku pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 1 stycznia 1975 r. – Kodeks pracy.

Nabycie przez pracodawcę praw majątkowych do utworu pracownika

Nabycie praw następuje z chwilą przyjęcia utworu przez pracodawcę. Do czasu przyjęcia utworu pozostaje on własnością pracownika, który stworzył utwór pracowniczy. Bez dokonania czynności faktycznej w postaci przekazania utworu pracodawca nie może nabyć praw do utworu pracowniczego. Jednakże jeśli pracodawca ma wiedzę o istnieniu utworu, to nawet bez przekazania go fizycznie przez pracownika może złożyć oświadczenie o przyjęciu takiego utworu, także w wersji nieukończonej.

Z kolei w sytuacji, gdy pracodawca nie zamierza przyjąć utworu pracownika, ma obowiązek zgodnie z przepisem art. 13 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych zawiadomić twórcę w ciągu 6 miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu terminie.

Obowiązek rozpowszechniania utworu pracowniczego

Przepisy prawa autorskiego przewidują również ochronę twórczości pracowniczej. Przepis art. 12 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach powszechnych stanowi, że jeśli pracodawca nie przystąpi do rozpowszechniania utworu pracowniczego w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, pracownik może podjąć działania zmierzające do ochrony dzieła. W tym celu może wyznaczyć pracodawcy na piśmie stosowny termin na rozpowszechnienie utworu.

Po bezskutecznym upływie określonego terminu na rozpowszechnienie utworu pracowniczego autorskie prawa majątkowe wracają do pracownika wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono.

A co po ustaniu stosunku pracy?

Co do zasady pracodawca, który nabył autorskie prawa majątkowe do utworu pracownika, ma prawo korzystać z utworu na wszystkich polach eksploatacji utworu, chyba że umowa stanowi inaczej.

Dlatego też ustanie stosunku pracy nie wpływa na uprawnienia właścicielskie pracodawcy w zakresie nabytego utworu pracowniczego. Uprawnienia te gasną z upływem lat 70 od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych (por. art. 36 ustawy o prawie autorskim i prawach powszechnych).

Podsumowanie

Niewątpliwie przejście praw do utworu pracownika na pracodawcę wymaga stworzenia utworu przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy oraz przyjęcia utworu przez pracodawcę.

Niemniej jednak dla odpowiedniego zabezpieczenia interesów stron warto przewidzieć stosowne zapisy w umowie o pracę dotyczące nabycia praw autorskich do utworu pracowniczego. Nie bez powodu ustawodawca w analizowanym przepisie art. 12 ust. 1 przewidział taką możliwość stanowiąc, że Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej (…) – zatem strony umowy mają pełną swobodę w określeniu stosownych zapisów umowy w zakresie przejścia praw do utworu pracowniczego.

Autor ifirma.pl

Adrianna Glapiak

Autorka tekstów prawnych na ifirma.pl. Prawnik posiadająca wieloletnie doświadczenie w doradztwie prawnym oraz podatkowym. Na co dzień swoją wiedzę i doświadczenie poszerza dzięki pracy jako specjalista do spraw prawnych, a czas wolny poświęca na podnoszeniu kwalifikacji w zakresie aspektów prawnych w e-commerce i social mediach oraz szeroko pojętym prawie autorskim.

Potrzebujesz
wystawić fakturę?

Zrób to za darmo z programem IFIRMA!

  • Wszystkie rodzaje faktur
  • Baza kontrahentów
  • Program magazynowy
  • Wsparcie techniczne BOK
Załóż darmowe konto

Najważniejsze pytania

  1. Co to jest utwór pracowniczy?

    Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
  2. Co mówi art. 12 prawa autorskiego?

    Z przepisu art. 12 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych wynika, że nie każdy utwór stworzony przez pracownika jest utworem pracowniczym, bowiem takim utworem jest tylko ten, który powstał w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy.
Dodaj komentarz

Zachęcamy do komentowania naszych artykułów. Wyraź swoje zdanie i włącz się w dyskusje z innymi czytelnikami. Na indywidualne pytania (z zakresu podatków i księgowości) użytkowników ifirma.pl odpowiadamy przez e-mail, czat lub telefon – skontaktuj się z nami.

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Administratorem Twoich danych osobowych jest IFIRMA S.A. z siedzibą we Wrocławiu. Dodając komentarz na blogu, przekazujesz nam swoje dane: imię i nazwisko, adres e-mail oraz treść komentarza. W systemie odnotowywany jest także adres IP, z wykorzystaniem którego dodałeś komentarz. Dane zostają zapisane w bazie systemu WordPress. Twoje dane są przetwarzane na podstawie Twojej zgody, wynikającej z dodania komentarza. Dane są przetwarzane w celu opublikowania komentarza na blogu, jak również w celu obrony lub dochodzenia roszczeń. Dane w bazie systemu WordPress są w niej przechowywane przez okres funkcjonowania bloga. O szczegółach przetwarzania danych przez IFIRMA S.A dowiesz się ze strony polityki prywatności serwisu ifirma.pl.

Biuro rachunkowe - ifirma.pl

Mobilnie. Wszędzie

Z ifirma.pl masz księgowość w swoim telefonie. Wysyłaj dokumenty, sprawdzaj salda i terminy online, gdziekolwiek jesteś. Aplikację znajdziesz na najpopularniejszych platformach.

Mobilnie