Jak strategie polityki pieniężnej wpływają na gospodarkę?

Polityka pieniężna – co to takiego?

Polityka pieniężna jest elementem prowadzenia gospodarki w kraju. W Polsce jej nadrzędnym celem jest utrzymanie poziomu cen na stabilnym poziomie, przeciwdziałanie zbyt wysokiej inflacji, zapewnienie zrównoważonego wzrostu gospodarczego. Podmiotem działającym na rzecz tego celu jest NBP (Narodowy Bank Polski), a dokładniej Rada Polityki Pieniężnej (zgodnie z art. 227 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej).

Stabilnością cen określa się wskaźnik cen konsumpcyjnych dla strefy euro, który nie przekracza w średnim okresie 2,5% (z możliwością odchyleń o 1 punkt procentowy). Oczywistymi zjawiskami, które są zaprzeczeniem tego stanu, mogą być np. inflacja lub deflacja. Zatem stabilny poziom cen oznacza, iż przeciętne ceny towarów ani usług utrzymują się na stałym poziomie w wybranej perspektywie czasowej. Jednakże ze względu na dynamikę zjawisk gospodarczych, zachowanie równowagi jest niemalże niemożliwe. Dlatego też polityka pieniężna kraju powinna być prowadzona w taki sposób, aby dążyć do osiągnięcia względnej stabilności. Bank Centralny realizuje to zadanie poprzez kontrolę podaży pieniądza (ilość pieniędzy będących w obiegu). W zależności od sytuacji może ją zmniejszać (sprzedaż rządowych papierów wartościowych, podwyższenie stóp procentowych) lub zwiększać (zakup papierów wartościowych, obniżenie stóp procentowych).

Narzędzia polityki pieniężnej

Wykorzystywane są do tego określone narzędzia (działania), którymi są:

• Regulowanie wysokości stopy rezerw obowiązkowych – jej wzrost powoduje zmniejszenie podaży pieniądza w obiegu, z kolei obniżenie – wzrost podaży kredytów, co zwiększa ilość pieniądza w obrocie rynkowym. Banki, instytucje kredytowe czy oddziały banków zagranicznych w Polsce, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe mają obowiązek utrzymywania takowych rezerw. Zarządzanie wysokością rezerw obowiązkowych ma na celu łagodzić nadpłynność systemu bankowego, która wiąże się z zadłużeniem banku centralnego w bankach prywatnych;
• Regulowanie poziomu stóp procentowych – np. ich wzrost wpływa na obniżenie inflacji, natomiast obniżenie – pobudzenie gospodarki;
• Dokonywanie operacji otwartego rynku, czyli np. sprzedaż lub kupno papierów wartościowych – ma na celu regulowanie ilości pieniądza w obrocie rynkowym oraz poziomu stóp procentowych.
• Prowadzenie operacji kredytowo-depozytowych pozwala na ograniczenie wahań stóp procentowych na rynku pieniężnym

Strategie polityki pieniężnej a gospodarka

W jaki sposób może postępować NBP, aby zapewnić stabilność cen i przeciwdziałać negatywnym skutkom wahań cyklu koniunkturalnego?

Strategia celu inflacyjnego

Jej podstawą jest wyznaczenie i ogłoszenie do opinii publicznej konkretnego celu inflacyjnego, który na ten moment wynosi ok. 2,5%. W ten sposób możliwe jest utrzymanie cen towarów i usług na stabilnym poziomie oraz ustanowienie określonych oczekiwań inflacyjnych, które wpływają na przyszłe działania konsumentów. Ponadto wymusza ona na danym kraju funkcjonowanie systemu płynnego kursu walutowego, który uzależniony jest od zmian w podaży i popycie. Wyróżnia się 2 podejścia do tej strategii celu inflacyjnego – sztywne i elastyczne. Pierwsza z nich skupia się na osiągnięciu stabilizacji, nie mając bardzo wąski przedział odchyleń wskaźnika inflacji. Wymaga to zatem częstego wprowadzania poprawek i zmian w polityce pieniężnej państwa. Natomiast druga wspomniana opcja pozwala na większą swobodę w odniesieniu do odchyleń inflacji. Umożliwia to rzetelniejszą obserwację sytuacji na rynku i wyciąganie wniosków, aby opracowywać długoterminowy plan działania na przyszłe lata. Strategia celu inflacyjnego jest stosowana w Polsce od 1998 roku. Pozwala ona bowiem na elastyczne podejście do zarządzania gospodarką państwa, stabilny rozwój i płynne kształtowanie się kursu walutowego.

Strategia restrykcyjna

Jej celem jest ograniczenie podaży pieniądza w obrocie rynkowym, które jest efektem rosnącego długu publicznego. Rada Polityki Pieniężnej decyduje się więc na sprzedaż papierów wartościowych, aby sfinansować owo zadłużenie. Podnoszenie stóp procentowych ma zniechęcić konsumentów i ograniczyć dostępność do kredytów i konsumpcji, aby w ten sposób przeciwdziałać zbyt wysokiej inflacji.

Strategia ekspansywna

Przeciwieństwem do powyższej strategii jest ekspansywna polityka pieniężna, która skupia się na wzroście podaży pieniądza. W związku z tym, działania Banku Centralnego będą obejmować zakup papierów wartościowych oraz obniżanie stóp procentowych. W założeniu ma to spowodować spadek bezrobocia, spowolnienie wzrostu cen i inflacji.

Podsumowanie

Nadrzędną misją wspomnianych strategii polityki pieniężnej jest zapewnienie optymalnej siły nabywczej pieniądza. Niewątpliwie nie jest to łatwe zadanie i zazwyczaj wymaga wielu analiz gospodarczych, a jej efekty mogą być widoczne ze znaczącym opóźnieniem.